Lange tijd stond de wereld in het teken van het oprukkende coronavirus. Op 27 februari 2020 werd in Nederland de eerste besmetting gemeld. Ondanks de ingevoerde voorzorgsmaatregelen, stroomden de ziekenhuizen vol met coronapatiënten en op veel werkplekken ontstonden massale uitbraken, waarbij veel medewerkers met het virus werden besmet. Een deel van die mensen kampt nog steeds met covid-gerelateerde klachten. Zij zitten met belangrijke vragen: had de besmetting voorkomen kunnen worden? Kan ik mijn werkgever aanspreken? Hoe zit het juridisch en welke stappen moet ik zetten? Op die vragen geeft Mark de Hek, advocaat van SAP Letselschade Advocaten, antwoord.
Door Martijn van Driel
Welke schade heeft het coronavirus bij werknemers veroorzaakt?
Voor veel mensen viel het gelukkig mee. Zij waren een weekje wat minder fit: keelpijn, hoesten, koorts en vermoeidheid. Zolang je die week niets belangrijks mist, leidt het niet tot noemenswaardige of vorderingswaardige schade. Maar als de klachten na enkele maanden nog niet over zijn en er ontstaat langdurig arbeidsverzuim, dan kun je spreken van een ernstige zaak, met een serieus belang.
Hoeveel mensen kampen na langere tijd nog steeds met klachten?
Het RIVM gaf in juni dit jaar aan, na onderzoek onder bijna 15.000 deelnemers met een coronabesmetting, dat bijna de helft van de mensen na drie maanden nog klachten ervaart. Een derde ervaart nog vermoeidheid, rond de 15% ervaart kortademigheid, concentratieproblemen, moeite met drukke omgevingen of reukproblemen.
De vraag of het ook leidt tot arbeidsverzuim is een volgende. Reukproblemen zullen bijvoorbeeld doorgaans niet leiden tot uitval, tenzij je bijvoorbeeld kok bent of sommelier. Bij vermoeidheid en concentratieproblemen is dat voor veel mensen een ander verhaal. Het UWV maakte in juni 2022 bekend dat zich in de eerste vijf maanden van dit jaar 736 werknemers hadden gemeld met covid-gerelateerde klachten, waarvan 85% recht had op een uitkering (dus meer dan 35% arbeidsongeschikt) en 62% zelfs volledig was afgekeurd.
In hoeverre er sprake zal zijn van een hausse aan coronaclaims tegen werkgevers, zal de toekomst leren. In februari dit jaar meldde RTL Nieuws dat vijf zorgmedewerkers hun werkgever aansprakelijk hadden gesteld. Zelf heb ik ook een zaak lopen van een zorgmedewerker. Het aantal claims zal ongetwijfeld gaan toenemen, nu zich grote groepen gedupeerden bij het UWV beginnen te melden.
Wanneer kun je stellen dat een werkgever tekort is geschoten?
Een werkgever heeft een zorgplicht om te zorgen voor een veilige werkomgeving. Dat betekent niet dat van hen verwacht mag worden dat ze het coronavirus helemaal buiten de deur houden. De zorgplicht houdt wél in dat je van werkgevers mag verwachten dat zij de algemeen geldende coronamaatregelen volgen, en voldoende toezicht houden op de naleving daarvan.
Vanaf het najaar van 2020 is er bij veel mensen behoorlijk de klad in gekomen, als het aankomt op het naleven van maatregelen. Bijvoorbeeld het niet-thuisblijven bij klachten en het niet-handhaven van 1,5 meter afstand. De Hoge Raad heeft echter meermaals bepaald dat een werkgever toezicht moet houden op de naleving van veiligheidsinstructies, omdat het algemeen bekend is dat werknemers niet altijd oplettend zijn.
Maar een enkele geconstateerde overtreding betekent nog niet meteen dat de zorgplicht is geschonden. Er moet worden gekeken naar alle omstandigheden van het geval. Eventueel kan een deskundige vaststellen of een werkgever zijn zorgplicht heeft geschonden en hoe groot de kans is dat als gevolg van deze schending een besmetting heeft plaatsgevonden.
Hoe bewijs je dat je op je werk besmet bent geraakt?
Een werknemer die moet aantonen dat sprake is van een covid-besmetting die op het werk heeft plaatsgevonden, kan dit het beste zo feitelijk mogelijk benaderen. Hierbij is het goed om te kijken naar de meest voor de hand liggende besmettingswijzen en de incubatietijd.
Volgens het RIVM leidt niet elk virusdeeltje wat je binnenkrijgt tot een besmetting, en vindt overdracht voornamelijk plaats door directe overdracht binnen een afstand van 1,5 meter. Transmissie door de lucht of via oppervlakken lijkt een beperkte rol te spelen. Daarbij moet rekening worden gehouden met de besmettelijke periode: de kans dat iemand het virus doorgeeft is het grootst van twee dagen voor tot drie dagen na de start van de symptomen, tot maximaal zo’n vijf tot zeven dagen na de start van de symptomen.
Dan moet er nog rekening worden gehouden met de incubatietijd: de tijd tussen het binnenkrijgen van het virus en het ontstaan van de klachten. De incubatietijd is minstens twee dagen.
Dus als een werknemer langere tijd binnen 1,5 meter is geweest van iemand die diezelfde dag of tot twee dagen later besmet bleek te zijn, en de werknemer werd zelf minimaal twee dagen later ziek, dan zou het goed kunnen dat de besmetting heeft plaatsgevonden op het werk.
Als dat scenario aannemelijk kan worden gemaakt, dan is de arbeidsrechtelijke omkeringsregel mogelijk van toepassing. Deze regel is door de Hoge Raad geformuleerd om werknemers met een beroepsziekte tegemoet te komen in het bewijs dat zij klachten hebben opgelopen door hun werkzaamheden. Als zij werkzaamheden hebben verricht onder omstandigheden die schadelijk kunnen zijn voor hun gezondheid en de werknemer gezondheidsklachten heeft die daardoor kunnen zijn veroorzaakt, wordt dit verband – behoudens tegenbewijs van de werkgever – aangenomen.
Een werkgever kan toch ook zeggen dat je de besmetting misschien wel in de supermarkt hebt opgelopen?
Dat verweer vind ik niet zo sterk. Volgens het RIVM waren op de hoogtepunten van de eerste en tweede golf zo’n 170.000 besmettelijken. Dit klinkt veel, maar is slechts één op de honderd mensen. De kans dat je in dezelfde periode door iemand bent besmet in de supermarkt of in het openbaar vervoer is, mede omdat besmettingen vooral binnen 1,5 meter plaatsvinden, niet zo groot.
Maar was bijvoorbeeld ook een huisgenoot besmettelijk in die periode, dan is er wél een grote kans dat deze de besmetting heeft veroorzaakt en wordt het moeilijker een claim tegen de werkgever hard te maken.
Hoe kansrijk is een coronaclaim tegen de overheid?
Voor overheidsaansprakelijkheid gelden hoge drempels. Het is doorgaans nodig dat de overheid concrete signalen heeft genegeerd, of verkeerde informatie heeft gegeven terwijl ze beter had kunnen weten.
Dat laatste zou je kunnen zeggen met het Dansen met Jansen-debacle in de zomer van 2021. De overheid heeft naderhand toegegeven dat het ten onrechte aangaf dat je je ’s morgens kon laten vaccineren en ’s avonds beschermd kon gaan dansen. Je moet dan als eisende partij nog wel bewijzen dat dit heeft geleid tot schade.
Een goede ontwikkeling vind ik dat er in de literatuur en in Den Haag wordt gepraat over de oprichting van een overheidsfonds voor coronaslachtoffers, bijvoorbeeld voor zorgmedewerkers. Zo’n initiatief juich ik van harte toe. Het voelt scheef om zorgmedewerkers zelf de rekening te laten betalen voor de belangrijke taak die ze in moeilijke omstandigheden hebben vervuld.
Welke tips heb je voor letselschadeprofessionals die dit type claims op hun bureau krijgen?
De discussie zal vooral gaan over het causaal verband. Daarbij is het allereerst goed om voor ogen te houden dat de ene coronaclaim de andere niet is. De incubatietijd is van belang om te reconstrueren of er een relatie is tussen de besmetting en het werk. Deze incubatietijd werd steeds korter per variant van het virus. Waar de alpha-variant een incubatietijd kende van gemiddeld vijf dagen, is deze bij de omikron-variant gemiddeld nog maar 3,5 dag.
Ook is het van belang om te onderzoeken hoeveel mensen er op dat moment besmettelijk waren, om te kunnen beoordelen hoe groot de kans is dat de besmetting elders is opgelopen. Het coronadashboard biedt waardevolle informatie over het aantal besmettingen per gebied.
Een belangrijke praktische tip: verzamel tijdig bewijs. Voor de werkgever, over de naleving van richtlijnen en het voldoen aan de zorgplicht. Voor de werknemer, over de duur en intensiteit van het contact dat er is geweest met de besmette collega: waar en wanneer.
Tot slot wil ik herhalen: staar je niet blind op het argument dat de coronabesmetting overal kan zijn opgelopen. De kans dat een claimant in precies dezelfde periode elders is besmet, is niet zo groot.
Meer weten?
Op verzoek van Studiecentrum Kerckebosch treedt Mark de Hek op als een van de docenten bij de cursus Actualiteiten Letselschade. Daarbij gaat hij nader in op de (on)mogelijkheden van coronaclaims: Hoe zit het juridisch? Wat te doen als iemand (long)covid oploopt en een werkgever, ziekenhuis of coronakucher wil aanspreken? Deze bijdrage behandelt de (on)mogelijkheden van een coronaclaim, waarbij verschillende rechtsgronden met de bijpassende bewijsposities aan bod komen. De focus ligt met name op werkgeversaansprakelijkheid en de bijpassende bewijsmoeilijkheden.
Meer informatie over de cursussen van Kerckebosch tref je hier aan.