Vanaf maart 2020, als gevolg van de coronapandemie, heeft thuiswerken een enorme vlucht genomen. De thuissituatie is daardoor in bepaalde mate onderdeel geworden van de reguliere werkplek. Naast positieve effecten ervaren zowel werkgevers als werknemers ook de negatieve effecten van thuiswerken. De Inspectie SZW heeft onderzoek gedaan naar de voordelen en de risico’s en wat dit betekent voor de beheersing van arborisico’s die met thuiswerken gepaard gaan. De resultaten zijn in dit artikel samengevat.
De ervaringen van voor- en nadelen van thuiswerken kunnen per werkgever en per werknemer sterk uiteenlopen. Dat hangt samen met arbeidsomstandigheden, persoonlijkheidskenmerken en persoonlijke omstandigheden. Hierdoor verschilt ook de behoefte die verschillende groepen hebben aan hulp en ondersteuning.
Thuiswerken heeft voor werknemers veel voordelen zoals meer vrije tijd, als gevolg van minder reistijd, en meer autonomie. Werkgevers zien als belangrijke voordelen van het thuiswerken kostenbesparingen en een hogere productiviteit. Diverse onderzoeken wijzen uit dat thuiswerken ook tot hoge psychosociale en fysieke belasting kan leiden, als gevolg van de toegenomen hoeveelheid beeldschermwerk.
Risico’s
De belangrijkste psychosociale risico’s die uit verschillende onderzoeken naar voren komen zijn het gebrek aan contact, de vervagende scheiding tussen werk en privé en ongunstige werktijden (weinig pauzes, lange dagen). De belangrijkste negatieve consequenties van het thuiswerken zijn een afname van motivatie, concentratie en productiviteit, psychische klachten en fysieke klachten als gevolg van beeldschermwerk. Er zijn geen eenduidige aanwijzingen dat thuiswerken leidt tot meer ongewenst gedrag, gezondheidsproblemen of verzuim.
Met betrekking tot fysieke belasting als gevolg van beeldschermwerk vormt de ergonomische inrichting van thuiswerkplekken en het krijgen van voldoende beweging een belangrijk aandachtspunt. Lang niet alle thuiswerkers beschikken over een goed ingerichte thuiswerkplek waar alle voorzieningen aanwezig zijn. Voor werkgevers is het niet altijd duidelijk in hoeverre zij hier verantwoordelijk voor zijn bij het thuiswerken.
Risicogroepen
Lang niet alle werknemers plukken de positieve vruchten van het thuiswerken. De belangrijkste risicogroepen zijn jongeren, vrouwen, werknemers met een flexibele arbeidsrelatie, werknemers met thuiswonende kinderen of met andere zorgtaken, werknemers met een matige tot slechte gezondheid en werknemers met een hoog risico op het gebied van stressklachten.
Verder zijn in sommige sectoren de arbeidsrisico’s voor thuiswerkers op het gebied van psychosociale en fysieke belasting als gevolg van beeldschermwerk aanmerkelijk hoger dan in andere sectoren. Dit geldt met name voor het openbaar bestuur en het onderwijs en in mindere mate ook voor werknemers in ICT- en handelsbedrijven.
Effectiviteit van maatregelen
De erkenning van de risico’s gerelateerd aan thuiswerken in combinatie met de positieve houding ten opzichte van thuiswerken is terug te zien in de bereidheid van veel organisaties om maatregelen te treffen. Het optimaliseren van de werkplekinrichting om de fysieke belasting als gevolg van beeldschermwerk te verminderen wordt door veel experts als een effectieve maatregel beschouwd.
Andere voorbeelden van maatregelen zijn het ontwikkelen van kennis en vaardigheden met betrekking tot het leidinggeven op afstand, het opzetten van een buddysysteem en vaste contactmomenten met de leidinggevende. Voor veel werkgevers is het echter lastig om maatregelen te nemen vanwege gebrek aan informatie en inzichten.
Thuiswerken in de toekomst
Veel organisaties geven aan dat zij “niet meer terug naar de oude situatie” willen gaan. Sterker nog, zij lijken de situatie aan te grijpen om de transitie naar meer thuiswerken te versnellen. De algemene verwachting is dat er na de coronapandemie een hybride vorm van werken zal ontstaan waarin zowel op locatie als thuis gewerkt zal worden.
Hybride werken vormt daarom aanleiding om de interne risico-inventarisaties (RI&E) te actualiseren op de onderwerpen psychosociale en fysieke belasting. Meer specifiek gaat het dan over de arbeidsomstandigheden bij thuiswerken met aandacht voor contact/sociale steun, scheiding tussen werk en privé, bereikbaarheid na werktijd, risico’s voor specifieke risicogroepen en ergonomisch verantwoord beeldschermwerk.
Zie ook: Rapport Inspectie SZW ‘Hybride werken vraagt om actualisering RI&E’
(Bron: Inspectie SZW)