“Dat mensen vastlopen op enig moment na een ongeval, is normaal,” zegt Annette Gerritsen, “want een ongeval is vaak een zeer heftige ervaring en het hersteltraject is vol met uitdagingen. De betrokkene wordt zwaar op de proef gesteld en heeft vooral veerkracht nodig voor herstel. Belangrijk is ook hoe de omgeving reageert en of dat bijdraagt aan een oplossing of aan een verergering van klachten. Ook letselschadeprofessionals kunnen veel doen. Bijvoorbeeld door alert te zijn op signalen dat het niet goed gaat. In het belang van het welzijn de cliënt, maar ook omdat het invloed heeft op de schade.” Annette kan het weten, ze is letselschadepsycholoog.
Door Martijn van Driel
De letselschadepraktijk bestaat van oudsher uit mensen die hun cliënt door de juridische bril bekijken. Verliest de cliënt z’n baan, dan heet dat verlies van arbeidsvermogen. Maakt hij melding van zijn somberheid, dan wordt dat vertaald naar smartengeld. Zo worden alle klachten in de juiste juridische en schade-technische kolom geschoven en vervolgens gekapitaliseerd. Natuurlijk worden er ook oplossingen aangedragen. Bij arbeidsgerelateerde uitdagingen weet de jurist dat er een arbeidsdeskundige kan worden ingeschakeld. Maar worden er psychische klachten gemeld, zoals aanhoudende boosheid of piekeren, dan bevindt de jurist zich over het algemeen buiten z’n inhoudelijke comfortzone.
Psychische en psychosomatische klachten liggen op de loer
“Mensen die een ongeval meemaken hebben heel wat te verwerken. Een traumatische gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Ze hebben het bovendien niet zelf gedaan, het is hen aangedaan. Dat leidt tot een gevoel van onmacht en onrecht. Vervolgens is er letsel, soms zelfs blijvend, wat leidt tot een pijnlijk verlies van mogelijkheden en het rouwproces dat daarmee samenhangt. En de schaderegeling helpt vaak niet mee. Lang wachten leidt tot onzekerheid en stress. Discussie leidt tot een gevoel van niet-serieus-genomen-worden. In deze mix van gevoelens en omstandigheden liggen psychische en psychosomatische aandoeningen al snel op de loer.
“Van het ongeluk tot aan de eindregeling zijn er ontzettend veel triggers die ervoor kunnen zorgen dat de cliënt vastloopt,” aldus Gerritsen. “Veel hangt af van de persoonlijkheidskenmerken van de persoon zelf. De één kan beter met spanning, boosheid of wrok omgaan dan een ander. Bovendien heeft ieder mens een unieke manier van omgaan met verlies en rouw. Daarnaast is belangrijk hoe de omgeving ermee omgaat. Wat je vaak ziet is dat er in een beginfase veel steun en begrip is, maar na verloop van tijd kan dat veranderen in een houding van ‘zet je eroverheen’. Dan heeft het slachtoffer het gevoel er alleen voor te staan en kunnen klachten aanmerkelijk verergeren.”
Term ‘medisch onverklaard’ is vaak onterecht
De klachten die Annette vaak ziet zijn slapeloosheid, vermoeidheid, piekeren, angst, boosheid, somberheid en geheugen- en concentratieproblemen. Daarnaast komen psychosomatische klachten voor: lichamelijke klachten waar een psychische oorzaak aan ten grondslag ligt. “Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden. Daarom is het mogelijk dat, ondanks dat het lijf genezen is, er toch pijnklachten zijn. Het brein blijft namelijk pijnsignalen zenden. Vanuit het bio-psychosociale model kun je dat goed verklaren. De term ‘medisch-onverklaard’ gaat vaak rondzingen, terwijl je je kunt afvragen of de juiste deskundige is geraadpleegd. Is er al aan een psycholoog gedacht? Het helpt niet om net te doen alsof de klachten niet bestaan of worden overdreven. Sterker nog, dit type klachten neemt dan toe.”
“Er is een stijgende behoefte aan kennis over dit onderwerp,“ aldus Gerritsen, “want men ziet dat mensen vastlopen. Ze blijven hangen in bijvoorbeeld boosheid of depressie. Het begint bij het herkennen van de symptomen. Hier kunnen letselschadeprofessionals natuurlijk veel in betekenen. Door goed te luisteren, de juiste vragen te stellen, doorvragen en te herkennen waar het probleem zit. In het begin kan de nadruk liggen op ontzorgen. De meeste klachten zijn normaal en gaan ook weer vanzelf over. Door dat aan te geven kun je paniek voorkomen en rust brengen. Pas als de klachten lang aanhouden of verergeren, moeten we gaan kijken naar de mogelijkheden van behandeling.”
Het doel: denken in mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden
Meestal is een behandeling gericht op het ombuigen van negatief denken naar hoopvol denken. Annette legt het uit: “het gaat er dan dus niet meer om wat je is aangedaan, maar welke kansen je hebt om weer een fijn leven te hebben. Als je een positieve denktrend kan creëren is er een wereld gewonnen. Dat kan worden bereikt door bijvoorbeeld de inzet van psychotherapie of cognitieve gedragstherapie. Daarnaast wordt regelmatig gebruik gemaakt van Acceptance & commitment therapy en mindfulness. Als er intensiever gewerkt moet worden, bijvoorbeeld in geval van angst- en paniekstoornissen, dan is EMDR een mogelijkheid, of een vorm van ‘exposure’ waarbij de cliënt bewust en gecontroleerd wordt blootgesteld aan een angst of een trigger. En soms kan medicatie helpen, meestal op een ondersteunende manier.”
Meer weten?
Annette Gerritsen is naast haar werk als letselschadepsycholoog als docent verbonden aan Uitgeverij-Studiecentrum Kerckebosch. Ze verzorgt de interactieve cursus ‘Psychische klachten: de onzichtbare last na letsel’. “Daar krijgen de deelnemers uitgebreid te zien welke klachten er kunnen optreden, hoe deze kunnen worden herkend en hoe daarop goed kan worden ingespeeld.”
Op 7 februari 2023 vindt de komende cursus plaats. Meer informatie treft u hier aan.
(Dit interview met Annette Gerritsen werd voor het eerst op Letselschade.NU gepubliceerd op 18 april 2019)