In 2019 kwamen er 661 mensen om in het Nederlandse verkeer: 17 minder dan in 2018. 21.400 mensen raakten ernstig gewond, een vergelijkbaar aantal als in 2018. Hoewel het aantal verkeersdoden in 2019 lager was dan in 2018, is er over de laatste 10 jaar bekeken geen sprake van een dalende trend. Bij de ernstig verkeersgewonden is de trend zelfs stijgend. Het aantal ernstig verkeersgewonden ligt al jaren ruim boven de beleidsdoelstelling voor 2020.

Het is positief dat de rijksoverheid voor het eerst in lange tijd substantieel investeert in het verbeteren van de verkeersveiligheid. Dit moet de komende jaren leiden tot concrete maatregelen. Vooral de verkeersveiligheid van fietsers, scootmobielgebruikers en ouderen moet daarmee worden verbeterd, aangezien de ontwikkeling van verkeersdoden in deze groepen de afgelopen 10 jaar een stijging laat zien. Fietsers en ouderen behoren daarnaast tot de grootste groepen ernstig verkeersgewonden. De resultaten staan in de SWOV-publicatie De Staat van de Verkeersveiligheid 2020, de jaarlijkse verkeersveiligheidsmonitor.

Fietsers, ouderen en scootmobielrijders
De afgelopen tien jaar steeg het aantal verkeersdoden vooral onder fietsers, ouderen en scootmobielrijders. Fietsers en ouderen zijn daarnaast grote groepen onder de verkeersdoden. Het aantal verkeersdoden onder fietsers laat de afgelopen 10 jaar een significante stijging zien van gemiddeld 2% per jaar. Dit lijkt niet te komen doordat mensen meer zouden zijn gaan fietsen. De stijging in het aantal verkeersdoden onder de fietsers en scootmobielrijders zijn vooral terug te zien bij de 80-plussers. De vergrijzing van Nederland én het feit dat ouderen fysiek kwetsbaarder zijn, hebben een belangrijke invloed op de stijging van het aantal slachtoffers in deze groep.

Erftoegangswegen en auto(snel)wegen in beheer van het Rijk
Bij de cijfers naar wegtypevalt op dat het aantal doden de laatste 10 jaar met gemiddeld 5% per jaar toeneemt op de wegen met een limiet van 30 km/u binnen de bebouwde kom en op 60 km/u-wegen buiten de bebouwde kom: de erftoegangswegen. Ook op rijkswegen met een limiet van 80 km/uur of hoger is een toename van het aantal verkeersdoden te zien de afgelopen 10 jaar (gemiddeld 3% per jaar). Het risico op deze wegen is de laatste jaren echter min of meer constant gebleven.

Ernstig verkeersgewonden
Er vielen in 2019 21.400 ernstig verkeersgewonden. Dit aantal is door statistische marges in de vaststellingsmethode vergelijkbaar met het aantal in 2018. De ontwikkeling over de jaren 2010-2019 laat een stijging zien. Door de onderregistratie in BRON zijn de kenmerken over de ernstig verkeersgewonden alleen op basis van de ziekenhuisregistratie te geven. Hieruit blijkt dat fietsers met 66% in 2019 verreweg de grootste groep vormt onder de ernstig gewonden, een groep die de afgelopen tien jaar bovendien is toegenomen. Ca. 8 op de 10 ernstig gewonde fietsers raakte gewond bij een ongeval zonder betrokkenheid van een motorvoertuig. Meer dan de helft van de ernstig gewonden fietsers is 60 jaar of ouder en dit aandeel nam de afgelopen tien jaar.

Vooralsnog geen invloed van lockdown op verkeersdoden, wel op gewonden
Als gevolg van de lockdown nam de mobiliteit vanaf maart sterk af, maar was vanaf juli weer op het oude gebruikelijke niveau, met uitzondering van het ov.

Het voorlopig aantal verkeersdoden blijkt tot nu toe niet of nauwelijks te zijn beïnvloed door die tijdelijke teruggang in mobiliteit; het voorlopige aantal verkeersgewonden laat wél een daling zien, vooral bij voetgangers, auto-inzittenden, kinderen en op rijkswegen.

Beleidsdoelstellingen buiten bereik
Op basis van voorlopige CBS-cijfers over het aantal verkeersdoden onder ingezetenen in de eerste twee kwartalen van dit jaar, verwacht SWOV voor 2020 een stijging ten opzichte van het aantal in 2019. Dit zou betekenen dat het beleidsdoel van maximaal 500 verkeersdoden in 2020 definitief niet haalbaar is. Aangezien het aantal ernstig verkeersgewonden al jaren ruim boven de doelstelling van 10.600 ernstig verkeersgewonden in 2020 ligt – in 2019 het dubbele van de doelstelling voor 2020 – en de trend stijgend is, geldt datzelfde helaas ook voor de beleidsdoelstelling voor het aantal ernstig verkeersgewonden.

Maatregelen
Om het tij te keren zijn er op korte termijn effectieve maatregelen op grote schaal nodig, het duurzaam veilig inrichten van wegen, inclusief de infrastructuur voor fietsers. Maar ook extra handhavingsinspanningen blijven belangrijk.

De zogeheten risicogestuurde aanpak die met het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 een stimulans heeft gekregen, kan daarnaast de komende jaren als hulpmiddel dienen om effectieve maatregelen dáár te treffen waar de risico’s het grootst zijn.

Het is positief dat de rijksoverheid voor het eerst in lange tijd substantieel investeert in het verbeteren van de verkeersveiligheid. Dit moet de komende jaren leiden tot concrete maatregelen.

(Bron: SWOV)