Even bellen of een appje versturen terwijl je aan het fietsen bent. Velen doen dat regelmatig, maar vanaf maandag staat daar een boete op van 95 euro. Niet mis, maar of het helpt?
“De smartphone is een pretpark dat altijd open is”, is de stelling van verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen. Het is een belangrijke verklaring voor het feit dat veel bestuurders ook tijdens het rijden bellen en snel even een berichtje checken of zelfs schrijven. In de auto is dat al een paar jaar verboden, maar vanaf 1 juli mogen ook fietsers onderweg niet meer bellen of appen.
Veilig Verkeer Nederland en andere organisaties hebben er jaren voor gepleit in Den Haag en nu is in het reglement verkeersregels vastgelegd dat het ook voor de fiets strafbaar wordt ‘een mobiel apparaat vast te houden’ tijdens het rijden. Volgens het ministerie van infrastructuur en waterstaat bestaat er een groot maatschappelijk draagvlak voor de maatregel.
Fear of missing out-effect
“Iedereen keurt het af maar iedereen doet het toch. Dat is een beetje de norm geworden”, zegt Tertoolen. “De reden dat we het zijn blijven doen, is dat we vergroeid zijn geraakt met de smartphone en een heel sterke angst hebben om informatie te missen: het fear of missing out-effect.”
Onze nieuwsgierigheid wint het vrijwel altijd van onze risico-inschatting, aldus Tertoolen. “In het verkeer overschatten we onszelf heel erg, we denken dat we het gemakkelijk kunnen combineren. Mensen zien het gevaar niet en eigenlijk word je constant in dat idee bevestigd. Want laten we wel zijn, er gebeuren ook relatief weinig ongelukken.”
Recent onderzoek naar de gevaren van het gebruik van smartphones tijdens het fietsen is er niet. Uit oudere studies bleek dat bij 3 tot 4 procent van de fietsongevallen met letsel telefoongebruik een rol speelde.
De nieuwe regel zal het verkeer zeker veiliger maken, verwacht Frederik Lieben, directielid van het Juridisch Bureau Letselschade & Gezondheidsrecht. “Als je ziet hoeveel ongelukken er bijna ontstaan door onoplettende fietsers dan kan het niet anders dat er door de nieuwe maatregel veel ongelukken worden voorkomen.”
Pakkans
De boete is hoog. 95 euro als iemand betrapt wordt is een fors bedrag. “Weinig mensen zullen dat willen riskeren, maar alles hangt af van de handhaving”, zegt verkeerspsycholoog Tertoolen. “De pakkans is belangrijker dan de hoogte van de boete. Een grotere kans om gepakt te worden met een lagere boete werkt beter dan een kleine pakkans met een hoge boete.”
“Je moet de subjectieve pakkans op orde hebben”, legt Rob Stomphorst, woordvoerder van Veilig Verkeer Nederland, uit: “Mensen moeten het gevoel krijgen: hier moet ik oppassen.” Voor jongeren tussen de 12 en de 16 jaar is de boete overigens de helft, en een kind onder de 12 jaar krijgt geen boete. “Dat is een beetje jammer”, vindt Stomphorst. “De straffen zouden voor iedereen gelijk moeten zijn, dan maar een aantal weken geen zakgeld. Het gaat om verkeersopvoeding.”
Directeur Saskia Kluit van de Fietsersbond denkt dat het verbod bijna niet te handhaven is en wil daarom veel verder gaan. “Wij willen dat de telecomsector het onmogelijk maakt dat je in het verkeer appt. Een smartphone kan zelf heel goed herkennen aan jouw patroon van bewegen wat je aan het doen bent, of je op de fiets zit of in de trein of de auto. Zit je in de auto of op de fiets, dan zou de smartphone vanzelf uit moeten gaan.”
‘Ik denk met een glimlach aan 1 juli’
Michael Kulkens (49) verloor op 22 augustus 2015 zijn 13-jarige zoon Tommy-Boy door een verkeersongeval. De jongen werd tijdens het oversteken van een provinciale weg op zijn fiets aangereden door een auto toen hij op zijn telefoon bezig was een Spotify-lijstje te maken. Sindsdien heeft Kulkens via zijn stichting TButterfly tienduizenden schoolkinderen en honderden ouders trainingen gegeven over de gevaren van het gebruik van de smartphone in het verkeer.
“Tommy-Boy zou die avond dj zijn op de verjaardag van zijn zus en hij wilde nog even een lijstje met muziek samenstellen. Hij heeft die auto nooit zien aankomen omdat hij naar beneden keek op zijn telefoon”, vertelt Kulkens. “Hij was een supergave gast, nergens bang voor. Van astronomie wist hij alles en hij was heel sportief. Hij heeft een heel mooi leven gehad, het duurde alleen te kort.”
“Na zijn dood kregen we veel reacties en steunbetuigingen. Ik dacht: met al deze berichten moet ik naar de verkeersminister. Tijdens een gesprek in 2016 zei minister Schultz het te gaan onderzoeken. Dat we nu een paar jaar later deze nieuwe regels krijgen ben ik trots op. Ik kan alleen maar met een glimlach aan 1 juli denken. En omdat er in de nieuwe regels wordt gesproken over ‘een mobiel apparaat’ zijn ze ook behoorlijk toekomstbestendig.”
“Toch, een wet op zichzelf doet niet veel. Het gaat om bewustwording. Mijn zoon wist ook niet dat je niet op je mobiel moet kijken als je rijdt. Daarom geef ik trainingen, nu al vier jaar zo’n zes tot zeven keer in de week. Ik ga naar scholen en vertel hen met een indringende presentatie in een of twee uur over de risico’s van smartphonegebruik op de fiets. Omdat ik over Tommy-Boy vertel en hij op een groot scherm achter mij te zien is, komt mijn boodschap bij die kinderen echt binnen. Zo goed dat zij ook hun ouders gaan aanspreken op verkeerd gedrag.”
“Ik train nu ook ouders bij grote bedrijven die met verkeersveiligheid te maken hebben, zoals telecomaanbieders en verzekeringsmaatschappijen. Ik wil daar nog ruim een jaar mee doorgaan. De bedoeling is dat deze ouders mijn boodschap verder gaan uitdragen. Elke gast die geen ongeluk krijgt, scheelt duizend rouwende mensen.”
(Bron: Trouw)