De bescherming van kwetsbare ouderen binnen verpleeghuizen heeft gedurende de eerste golf weinig aandacht gekregen. De geluiden vanuit de verpleeghuizen kwamen onvoldoende door. De gevolgen waren ernstig. Zo waren in het begin de beschermingsmiddelen vooral voor ziekenhuizen en de acute zorg beschikbaar en niet voor de verpleeghuizen. Dat staat in het eerste rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid, die de aanpak van de coronacrisis door het kabinet heeft onderzocht.
Het onderzoek kijkt in het bijzonder naar de gevolgen van de crisisaanpak voor de verpleeghuizen. In de beginfase van de crisis was er vooral oog voor acute zorg en ziekenhuizen en had de overheid beperkt zicht op de gevolgen voor de niet-acute zorg. De Raad concludeert dat hierdoor de gevolgen voor personeel en bewoners van de verpleeghuizen onvoldoende is meegewogen in de besluitvorming.
Het kabinet stelde zich ten doel de kwetsbaren in de samenleving te beschermen maar keek daarbij vooral naar de coronapatiënten in de ziekenhuizen. De bescherming van kwetsbare ouderen binnen verpleeghuizen heeft gedurende de eerste golf weinig aandacht gekregen. De geluiden vanuit de verpleeghuizen kwamen onvoldoende door.
De gevolgen waren ernstig. Zo waren in het begin de beschermingsmiddelen vooral voor ziekenhuizen en de acute zorg beschikbaar en niet voor de verpleeghuizen. Toen de ernst van de situatie in verpleeghuizen duidelijk werd stelde het kabinet, op verzoek van de verpleeghuissector, een bezoekverbod in. Dit had een grote sociale en psychische impact, door eenzaamheid en doordat familieleden bijvoorbeeld niet altijd afscheid konden nemen van hun naasten. De Raad spreekt van een ‘stille ramp’: ongeveer de helft van de coronasterfgevallen in Nederland tot september 2020 betrof inwoners van verpleeghuizen.
Lees hier meer over het onderzoek van de OVV.
Verpleegkundigen reageren geschokt
De branchevereniging van verpleegkundigen V&VN reageerde geschokt op het OVV-rapport. Verpleegkundigen en verzorgenden moeten zeggenschap hebben over het crisisbeleid, en baas kunnen zijn over hun eigen veiligheid. Dit stelt V&VN-voorzitter Bianca Buurman naar aanleiding van het vandaag gepresenteerde rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid over de eerste coronagolf. Ook moet er ruimhartige financiële compensatie komen voor zorgmedewerkers die met long COVID kampen, nu is bevestigd dat het ministerie van VWS een goede bescherming van kwetsbare ouderen en zorgverleners maandenlang heeft tegengehouden.
Buurman: “De OVV concludeert terecht dat het Outbreak Management Team de ouderenzorg niet of nauwelijks in het vizier had. Er is veel te weinig geluisterd naar verpleegkundigen en verzorgenden. Terwijl onze beroepsgroep veel eerder dan de OMT-artsen en -virologen zag dat medewerkers het virus in huizen binnen brachten, dat bewoners klachten niet konden uiten, dat bewoners met dementie niet goed te instrueren waren.”
“Het RIVM hield desondanks vast aan een onveilige richtlijn voor persoonlijke beschermende middelen (pbm). V&VN heeft aanhoudend bij het RIVM aangedrongen op aanscherping van de richtlijn en stimulering van preventief pbm-gebruik. Dit gebeurde in overleggen, in berichtgeving, op social media, via de pers en per brief. Pas maanden later heeft het RIVM de richtlijn aangepast. Nu blijkt dat dit niet eerder is gebeurd door druk vanuit het ministerie van VWS. Daardoor kregen kwetsbare ouderen niet de bescherming die zij nodig hadden en werden zorgverleners aan grote risico’s blootgesteld. Het is noodzakelijk dat beleid, en dus ook richtlijnen, voortaan met en door verpleegkundigen en verzorgenden wordt opgesteld.”
Buurman benadrukt: “Verpleeghuizen en aanbieders van wijkverpleging baseerden hun pbm-beleid op de richtlijnen van het RIVM. Daarom was het zo belangrijk dat de RIVM zijn richtlijn meteen aanpaste. Dat was tijdens de eerste golf de enige manier om kwetsbare ouderen en hun zorgverleners goed te beschermen. Dat dit is niet is gebeurd, is rampzalig gebleken. De overheid draagt een grote morele verantwoordelijkheid om volledige openheid van zaken te geven, alle zorgverleners die ziek zijn geworden ruimhartig te compenseren en excuses aan te bieden. Het kan niet zo zijn dat onze collega’s nu de gang naar het UWV moeten maken of hun huis moeten verkopen.”