Door Gwenny Nales, Van Ameyde

De Wet affectieschade is sinds januari 2019 van kracht. In april 2019 organiseerden Bart Waterbolk en Hanneke Vogelaar van Cordaet Personenschade een kennissessie voor hun letselschadecollega’s van Van Ameyde Nederland. Centraal stond de vraag: voldoet de wet aan de belofte van duidelijkheid en snellere schadebehandeling?

Nederland was een van de weinige EU-landen – naast Duitsland – waar vergoeding van affectieschade nog niet was geregeld. Affectieschade betreft een vergoeding voor het verdriet van naasten bij overlijden én ernstig letsel. Met de Wet affectieschade wordt het leed van naasten van slachtoffers erkend. De wet moest bovendien leiden tot duidelijkheid en vooral tot zo min mogelijk discussie en procedures, zo blijkt uit de Memorie van Toelichting.

De levendige discussies tijdens de kennissessie lieten echter een heel ander beeld zien. De wet, en met name ook het Memorie van Toelichting, biedt juist heel veel ruimte voor discussie en het is waarschijnlijk aan de rechter om piketpalen te slaan.

Affectieschade naast shockschade
De Wet affectieschade bestaat naast shockschade (het zogenaamde Taxibus-arrest, NJ 2002/240). Voor toekenning van shockschade zijn er twee randvoorwaarden:

  • is er sprake van confrontatie, oftewel is de naaste getuige geweest van bijvoorbeeld het ongeval?
  • zijn de klachten van de naaste in de psychiatrie erkend?

Verdriet is echter niet een in de psychiatrie erkend ziektebeeld en komt voor shockschade dan ook niet in aanmerking. Dit is echter wél het geval in de nieuwe Wet affectieschade. Bij beoordeling van affectieschade spelen:

  • de band van de gerechtigde met de benadeelde (het slachtoffer)
  • de ernst van het letsel (lichamelijk en/of psychisch) van de benadeelde (minimaal 70% blijvende invaliditeit)

Hoe hard is de grens van 70% blijvende invaliditeit?
Een op zich duidelijke grens van 70% roept al vragen op:

  • Als iemand 68% blijvend invalide is, vindt de rechter dit dan toch ernstig genoeg?
  • Ontstaan er discussies om de blijvende invaliditeit te verhogen naar 70%?
  • Wat gebeurt er als iemand al letsel had en de blijvende invaliditeit als gevolg van het nieuwe voorval boven 70% uitkomt? Is die optelsom toegestaan?
  • Hoe wordt dit vastgesteld voor psychisch letsel, aangezien hiervoor geen gids met percentages voor blijvende invaliditeit beschikbaar is?

Overigens wordt de blijvende invaliditeit pas bepaald bij het bereiken van de medische eindtoestand. Dit kan op zich al een paar jaar duren.

Wat is de kring van gerechtigden?
Echtgenoten, partners, levensgezellen, ouders en kinderen (ook minderjarigen) vallen sowieso binnen de groep gerechtigden. Daarnaast geldt de zorgrelatie, bijvoorbeeld grootouders die voor een kleinkind zorgen, of zorg voor pleegkinderen. De ‘overige nauwe persoonlijke relaties’ bieden veel ruimte voor discussie. Hoe staat het met buren of vrienden die langdurig zorgtaken hebben verricht of nog verrichten voor het slachtoffer? En hoe bewijs je bijvoorbeeld dat je een latrelatie met het slachtoffer hebt?

Beroepsziekten die zich pas jaren later openbaren, zoals blootstelling aan asbest, roepen specifieke vragen op. Stel: ten tijde van de blootstelling was het slachtoffer nog getrouwd, maar als het slachtoffer overlijdt heeft deze inmiddels een nieuwe partner:

  • Is de gerechtigde dan de echtgenoot ten tijde van blootstelling, of de partner ten tijde van het overlijden? De nieuwe partner heeft waarschijnlijk het meeste verdriet van het overlijden en zal ook veel van de ziekteklachten hebben meegemaakt.
  • Welke datum wordt gehanteerd: de datum van blootstelling, de ziekteperiode of de datum van overlijden? Als de blootstelling immers voor het ingaan van deze wet heeft plaatsgevonden, dan is de wet niet van toepassing als de datum van blootstelling wordt gehanteerd.

Discussie verhoogt kosten schadebehandeling
Er zijn nog meer vragen, zoals:

  • Geldt de affectieschade als bijvoorbeeld een fietser door rood is gereden en 50% schuld heeft?
  • Welke gevolgen heeft affectieschade voor de BGK?
  • Als de medische eindtoestand pas jaren later bekend is, hoe wordt er dan omgegaan met wettelijke rente?

Affectieschade komt voor rekening van aansprakelijkheidsverzekeraars, voor zover het niet om een strafrechtelijk feit gaat. Er zijn op jaarbasis relatief weinig zaken die voldoen aan de grens van 70% invaliditeit. De nieuwe wet zou dan ook op het eerste gezicht geen grote gevolgen moeten hebben voor de schadelast van verzekeraars. Waar dan echter aan voorbij wordt gegaan is:

  • dat er per dossier een veel grotere groep claimanten kan zijn, omdat de groep gerechtigden voor affectieschade zo ruim is
  • de kosten van schadebehandeling veel hoger kunnen uitvallen, zeker als de genoemde discussiepunten voor de rechter komen

Het risico bestaat dan ook dat verzekeraars zullen schikken om hogere kosten als gevolg van slepende rechtszaken te voorkomen. Er is dus snel meer duidelijkheid nodig, waarvoor de twee meest voor de hand liggende wegen zijn:

  • de rechter slaat duidelijke piketpalen
  • de branche vraagt om aanscherping van de wet

(Bron: Van Ameyde)