Vandaag is het tien jaar geleden dat vlucht MH17 boven Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Daarbij kwamen alle 298 inzittenden om het leven, waarvan 196 mensen uit Nederland. Andere passagiers kwamen uit Maleisië, Australië, Indonesië, het Verenigd Koninkrijk, België, Duitsland, de Filipijnen, Canada en Nieuw-Zeeland. Voor de juridische begeleiding van de nabestaanden van de slachtoffers werd het Rechtsbijstandsteam MH17 samengesteld. In een interview met het Advocatenblad wordt door een aantal advocaten teruggeblikt op de afgelopen tien jaar.
De advocaten
Het Rechtsbijstandsteam MH17 staat (bijna) alle nabestaanden bij. Het kernteam, dat vanaf het eerste moment betrokken is bij alle procedures, bestaat uit de vijf letselschadeadvocaten Antoinette Collignon (Legaltree Advocaten), Sander de Lang (SAP Letselschade Advocaten), Peter Langstraat (Moree Gelderblom Advocaten), Maya Spetter (Spetter advocaat & mediator) en Evert Wytema (Van Wassenaer Wytema Advocaten en Mediation). Daarnaast maakten of maken de volgende advocaten deel uit van het team: de letselschadeadvocaten Veeru Mewa (VictimFirst Advocaten), Arlette Schijns (Beer advocaten), Christa Wijnakker (Beer Advocaten) en Marco Zwagerman (VictimFirst Advocaten). En de strafrechtadvocaten Ruth Jager (Dijkstra & Jager Advocaten) en Maarten Pijnenburg (Dekens Pijnenburg Strafrechtadvocaten) en de mensenrechtenadvocaat Flip Schuller (Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers).
De procedures
De advocaten zijn betrokken bij verschillende procedures, waarvan sommige inmiddels zijn afgesloten. De civiele procedure tegen Malaysia Airlines voor het verkrijgen van een schadevergoeding is afgerond. De strafzaak tegen vier daders is ook afgerond. Bij het EHRM loopt een procedure tegen de Russische Federatie, waarin het land verantwoordelijk wordt gesteld voor de dood van 298 burgers. Daarnaast begeleidt het Rechtsbijstandsteam de nabestaanden bij allerlei aanverwante zaken, waaronder een procedure bij de International Civil Aviation Organisation (ICAO).
Maya Spetter
Maya Spetter is jarig op 17 juli. Nadat kort na de ramp een aantal nabestaanden haar benaderden om hen bij te staan, bepaalt de vliegram haar dagelijks leven. “We zijn de eerste jaren intensief bezig geweest met de afwikkeling met Malaysia Airlines en allerlei ander verzekeringswerk. Toen dat achter ons lag, dienden wij een klacht in tegen Rusland bij het EHRM en begon de strafzaak tegen vier verdachten. Het vele werk vergeet je, maar het spreekrecht van de nabestaanden blijft mij altijd bij. Ik heb veel verklaringen voorgelezen van mijn buitenlandse cliënten. We hadden logistiek een handig schema gemaakt, per advocaat zo veel mogelijk eigen zaken na elkaar. We hebben er geen moment bij stilgestaan dat je dan met een korte pauze de ene na de andere verdrietige verklaring moet voorlezen. Dat was eigenlijk te zwaar.”
Sander de Lang
Sander de Lang beschrijft de afgelopen tien jaar als “een enorme rollercoaster”. Hij heeft soms getwijfeld of hij wel door moest gaan met deze zaak. “We organiseerden een besloten bijeenkomst voor onze cliënten in Amersfoort waar we verschillende juridische strategieën, waaronder die tegen Rusland, bespraken. Ondanks het strenge deurbeleid werd de volledige inhoud van de bijeenkomst de volgende dag op een Russische blog gedeeld, inclusief foto’s vanuit de zaal en zelfs mijn pasfoto. Dat was een schokkende ervaring die me deed beseffen dat we te maken hadden met een machtige tegenstander. Maar het ging verder. Tijdens een van de spannendste periodes in het strafproces werden we geconfronteerd met enkele zeer intimiderende situaties. Situaties die voor de NCTV aanleiding waren om maatregelen te treffen. In wat voor een nare film waren we als advocatenteam ineens beland?”
Evert Wytema
In september 2021 hebben 104 nabestaanden in de strafzaak spreekrecht uitgeoefend. Evert Wytema was vanuit het rechtsbijstandsteam verantwoordelijk voor de indeling en het hele logistieke proces eromheen. “De rechtbank heeft ons daarin in feite de vrije hand gelaten. Maar hoe bereid je zoiets voor? Er was bijvoorbeeld geen computersoftware beschikbaar, terwijl het een enorme puzzel was. Hoeveel nabestaanden per dag, hoelang spreektijd? Ik weet nog goed dat ik maanden eerder ben begonnen om alle namen van de spreekgerechtigden op een papieren kaartje te zetten met een kleur die was gerelateerd aan de advocaat. Met heel veel denkwerk en letterlijk geschuif is daarmee een heel mooi programma in elkaar gezet. Hoe gek het ook klinkt, die weken spreekrecht waren een groot professioneel succes.”
Antoinette Collignon
Antoinette Collignon is trots op het team. “Het is bijzonder om zo te kunnen samenwerken. Ieder van ons levert vanuit zijn eigen kennis en karakter een onmisbare bijdrage en dat nu al tien jaar lang. Binnen het team houd ik mij bezig met de internationale aspecten, de klachtprocedure bij het EHRM en contacten met buitenlandse advocaten die nabestaanden bijstaan. Daarnaast sta ik buitenlandse nabestaanden bij. Ik had urenlange Teams-gesprekken met Oekraïense advocaten om het Oekraïense recht te kunnen doorgronden en te zorgen voor een gedegen deskundigenrapport. Voor de klachtprocedure bij het EHRM werd mensenrechtenadvocaat Flip Schüller aan ons team toegevoegd. Hij en ook Liesbeth Zegveld hebben een enorme bijdrage geleverd om de zaak daar voor het voetlicht te brengen. Bijzonder waren de contacten met Russische mensenrechtenadvocaten die ons inzicht gaven in het Russische rechtssysteem.”
Peter Langstraat
Peter Langstraat vertelt over de indringende en emotionele gesprekken met nabestaanden die hun partner, kind, ouder, broer of zus zijn verloren. Vaak mensen die meerdere familieleden waren kwijtgeraakt. “Veel momenten zullen mij altijd bijblijven. Net zoals het indrukwekkende spreekrecht van meer dan honderd nabestaanden tijdens het strafproces. We bezochten met het rechtsbijstandsteam een aantal keren de vliegbasis Gilze Rijen, waar het wrak van de MH17 stond opgesteld. We konden ook in het wrak komen. De aanblik van de cockpit gaf een alleszeggende indruk van de verwoestende kracht van de Buk-raket. Dichter bij de dood van de 298 slachtoffers kun je niet komen.”
Lees het volledige artikel in het Advocatenblad.