Deskundigen stellen dat de overheid in heel het land strengere maatregelen moet afkondigen, zoals het verbieden van alle grote evenementen. Nu is die maatregel alleen in Brabant genomen. Gisteren werd bekend dat het aantal besmettingen in ons land met 121 is toegenomen, waardoor het totaal uitkomt op 503. Vijf mensen zijn inmiddels overleden. Wereldgezondheidsorganisatie WHO riep het virus gisteren uit tot pandemie, een epidemie op wereldwijde schaal.
Bovendien lijkt nieuw onderzoek uit te wijzen dat ook mensen voordat ze ziekteverschijnselen krijgen anderen kunnen besmetten (zie kader onderaan dit verhaal). Dat betekent dat het virus zich ook ongemerkt kan verspreiden, en dat er misschien veel meer mensen besmet zijn dan tot dusver bekend. ,,Ik ben blij dat er maatregelen in Brabant zijn genomen, en hopelijk is het voldoende, maar daar ben ik niet zeker van”, zegt epidemioloog Niel Hens van de Vlaamse Universiteit Hasselt, die samen met Leidse wetenschappers het nieuwe onderzoek leidde. ,,Als we nu niet streng genoeg ingrijpen, gaan we misschien Italië achterna.”
Dat vindt ook Reinoud Bon, die 21 jaar lang actief was als inspecteur volksgezondheid. ,,Ik heb nog geen enkele harde aanwijzing gezien die mij vertelt dat het hier anders zal gaan dan in Italië. De grafieken van de ontwikkelingen in Nederland lijken veel te veel op die van Italië twee weken geleden.”
Grote evenementen
Ook de Groningse microbioloog Alex Friedrich stelt daarom dat grote bijeenkomsten in heel het land moeten worden afgelast. Dezelfde roep klinkt in België. Tot nu zijn in Nederland alleen in Brabant evenementen met meer dan duizend bezoekers, zoals eredivisiewedstrijden en carnavalsoptochten, verboden. Andere voetbalwedstrijden gaan gewoon door, mét publiek, liet de KNVB gisteren weten.
In omringende landen zoals Duitsland worden veel voetbalduels afgelast of zonder publiek afgewerkt. De Duitse bondskanselier Angela Merkel vreest dat ‘zestig tot zeventig procent’ van de bevolking het virus uiteindelijk onder de leden zal krijgen.
Het RIVM laat in een reactie weten dat het kiest voor ‘proportionele maatregelen’. ,,We sluiten niet heel het land af”, zegt woordvoerder Harald Wychgel. Bovendien heeft het RIVM nog zijn bedenkingen bij de resultaten van de nieuwe studie. ,,De WHO en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding stellen tot nu toe dat er maar een heel kleine kans is dat je het virus kunt overdragen in de periode voor je de ziekteverschijnselen krijgt. Wij volgen die lijn.”
Handen schudden
Er is meer kritiek op de manier waarop de overheid omgaat met de bestrijding van het coronavirus. Waarom zijn we twee weken geleden, toen het coronavirus Nederland bereikte, bijvoorbeeld niet opgehouden met het schudden van handen? Het is een van de dingen die Reinoud Bon niet begrijpt. ,,Eerst zeggen dat handenschudden prima is en dan maandag ineens vertellen dat we het niet meer moeten doen, dat is verwarrend. Het ondermijnt het gezag van de overheid.”
Bon (68) werkte 21 jaar lang voor de inspectie voor de gezondheidszorg, die zich destijds nog bezighield met de infectieziektenbestrijding. Hij is erg kritisch op de manier waarop Nederland het coronavirus bestrijdt. Volgens Bon verzaakt het ministerie van Volksgezondheid op het gebied van een essentiële taak: publieksvoorlichting. ,,Wereldgezondheidsorganisatie WHO roept landen op om de bevolking beter voor te lichten. Maar Nederland heeft nog geen goede, brede campagne opgestart. Het gedrag van mensen bepaalt hoe snel het virus zich verspreidt, en dus ook in hoeverre ziekenhuizen ontwricht raken, en onze economie wordt geraakt.”
Concrete adviezen
Adviesteksten op de website van het ministerie en het RIVM zijn belangrijk, zegt Bon. ,,Maar dat is geen actieve publieksvoorlichting! Waar zijn de concrete adviezen voor specifieke groepen: voor het reizen per trein, voor kappers, winkeliers, voor de kinderopvang, het uitgaansleven? Hoe bereik je mensen met een verstandelijke beperking? Ik mis een SIRE-achtige campagne waarmee je actief een groot publiek bereikt. Je had dit allemaal voor kunnen bereiden, want je wist in januari dat het eraan kwam.”
De logica in de maatregelen ontbreekt, vindt de oud-inspecteur. ,,Je krijgt als Brabander het advies om niet naar je werk te gaan, maar mag nog wel naar de kroeg. Dat begrijpen mensen toch niet?” Ook Niel Hens, epidemioloog aan de Universiteit Hasselt, stelt dat de richtlijnen ‘duidelijker’ en ‘strenger’ moeten. De extra maatregelen in Brabant zouden voor het hele land moeten gelden. ,,Schort overal tijdelijk de publieke bijeenkomsten op, beperk het aantal sociale contacten en werk zoveel mogelijk thuis,” adviseert hij.
Vooraf ingrijpen
Henk van Gerven, SP-Kamerlid en oud-huisarts, is ook voor een stevigere aanpak. ,,Je ziet het aantal ongecontroleerde besmettingen toenemen. We hadden al veel eerder over moeten gaan op het stoppen met handen schudden.” Van Gerven vindt ook dat grote evenementen in heel het land verboden zouden moeten worden. ,,Je moet vooraf ingrijpen. Anders loop je echt achter de feiten aan.”
Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) zegt in een reactie heel goed te begrijpen dat mensen zich zorgen maken over hun gezondheid en die van hun familie. ,,Daarom vind ik goede informatie en communicatie ontzettend belangrijk. Deze informatie moet voor iedereen begrijpelijk, toegankelijk en eenduidig zijn. We hebben speciale aandacht voor het bereiken van kwetsbare groepen. Natuurlijk kijken we voortdurend waar we onze informatievoorziening kunnen finetunen en verbeteren. Dat is namelijk nooit af.”
Bruins stelt dat via het speciale informatienummer 0800-1351 de afgelopen 12 dagen al meer dan 50.000 publieksvragen zijn beantwoord. ,,We voegen op de website en het informatienummer steeds nieuwe vragen en antwoorden toe. De informatiebehoefte sluit daardoor aan op verschillende doelgroepen.”
Logisch en proportioneel
Niet iedereen deelt de kritiek op het functioneren van de overheid. Sterker nog: de meeste experts staan vierkant achter de manier waarop het coronavirus in Nederland tot nu toe is aangepakt, zegt arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC Utrecht. ,,Het is heel makkelijk om kritiek te hebben. Maar ga er maar eens aan staan. Dit is een virus dat je nog niet goed kent, elke dag komen er nieuwe inzichten op ons af. Ik zou zeggen dat er tot nu toe logisch en proportioneel gereageerd is. Wat moet je dan: meteen het hele land platleggen? Geen eredivisievoetbal in Groningen als daar geen enkel besmettingsgeval is?” (Inmiddels zijn er ook in Groningen coronabesmettingen geconstateerd, red.)
Niet alleen de overheid moet meer doen, ook de burger moet zichzelf kritischer in de spiegel aankijken, vindt Andreas Voss, hoogleraar infectiepreventie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. ,,De publieke opinie moet nu echt omslaan, in heel Nederland. Iedereen moet beseffen dat de adviezen die je krijgt van het RIVM geen grapjes zijn. Alleen als we nu de schouders eronder zetten, kunnen we de stijgende curve van het aantal besmettingen misschien nog ombuigen. We moeten ons leven echt aanpassen.”
Nieuw onderzoek: corona eerder besmettelijk
Samen met onderzoekers van het LUMC in Leiden toonde Niel Hens, epidemioloog aan de Universiteit Hasselt, aan dat coronapatiënten die nog geen ziekteverschijnselen vertonen, tóch anderen kunnen besmetten. Die ‘onzichtbare’ periode van de ziekte lijkt volgens het nieuwe onderzoek riskanter dan aanvankelijk werd aangenomen.
Hens baseert zich op gegevens van ruim tweehonderd coronapatiënten in Singapore en China. Een aanzienlijk deel van hen gaf het virus door aan anderen, nog voordat ze last kregen van een snotneus, hoestbuien of koorts. De precieze percentages zijn nog onzeker, maar Hens durft te zeggen dat het virus besmettelijker is dan we dachten. ,,Die periode voordat patiënten ziek worden lijkt niet verwaarloosbaar.”
Begin deze week zei Jaap van Dissel, directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM, nog in deze krant dat verspreiding van het virus ‘onwaarschijnlijk’ is wanneer mensen geen klachten hebben. ,,Je hebt nu eenmaal een hoest of nies nodig om als virus in een druppeltje van de ene keel op de andere over te gaan,” aldus Van Dissel.
Volgens Hens is het besmettingsgevaar er dus wel degelijk. ,,Mensen zitten wel twintig keer per uur aan hun gezicht. Als je eerst aan je mond zit en daarna iemand een hand geeft, kun je het virus overdragen. Maar nuance is op zijn plaats: we denken nog altijd dat het virus het gemakkelijkst verspreid wordt wanneer mensen écht ziek zijn en veel hoesten en niezen.”
De incubatietijd van de ziekte is gemiddeld vijf dagen. ,,Het virus zal zich eerst in je lichaam moeten vermenigvuldigen voordat je het op een ander kunt overdragen. Wij denken, op basis van een Canadese studie die onze resultaten onderschrijft, dat je twee tot drie dagen voordat je de eerste ziekteverschijnselen krijgt anderen kunt besmetten.”
Overigens vindt Hens dat het RIVM niet te laat heeft ingegrepen. ,,Er was en is veel onduidelijkheid over het virus. Maar als we Italië niet achterna willen gaan, moeten we nu wel ingrijpen.”
RIVM heeft bedenkingen
Het RIVM heeft nog zijn bedenkingen bij de resultaten van de nieuwe studie, die vooralsnog alleen gepubliceerd is op de medische ‘sneak-preview-site’ MedRxiv. De analyse moet nog gefactcheckt worden door collega-epidemiologen. ,,We hebben onze twijfels of de coronapatiënten die zijn gevolgd in de studie precies wisten wanneer ze ziekteverschijnselen hadden. De meeste mensen zien een snotneus niet als ziekteverschijnsel, terwijl we inmidels weten dat je in die fase het virus kunt doorgeven,” aldus een woordvoerder. Het RIVM volgt bovendien de lijn van de wereldgezondheidsorganisatie WHO, die steeds heeft gesteld dat de kans heel klein kans is dat je het virus kunt overdragen in de periode voor je de ziekteverschijnselen krijgt.
(Bron: AD)