Dark Waters is een Amerikaanse film uit 2019, gebaseerd op de lange juridische strijd die een advocaat eind negentiger jaren begon te voeren tegen chemiebedrijf DuPont in West-Virginia. Hij bracht daarmee een decennialange geschiedenis van milieuverontreiniging aan het licht, met grote gevolgen voor de gezondheid van de omwonenden van de fabriek. Het ging in het bijzonder om de ongezonde effecten van PFAS. Deze stoffen zijn geliefd in de industrie omdat ze hittebestendig en vocht-, vet- en vuilafstotend zijn. DuPont gebruikte het vooral voor de productie van Teflon voor anti-aanbakpannen.

Door Martijn van Driel

Van de nodige regulering van het produceren en verwerken van dergelijke schadelijke stoffen is het ondanks een aantal concrete voorstellen nog nauwelijks gekomen. Daardoor is de verwerking van PFAS in vele producten, net als het lozen van PFAS-bevattend afvalwater in het milieu, gewoon doorgegaan. Ook het Nederlandse oppervlakte- en drinkwater bevat inmiddels zorgwekkende hoeveelheden PFAS.

Westerschelde
De meest zorgwekkende plek in Nederland is de provincie Zeeland. Rijkswaterstaat heeft in april 2021 in de Westerschelde en het Kanaal van Gent naar Terneuzen tot 25 keer de hoeveelheid PFAS in het water gemeten dan in andere Nederlandse wateren. Aangezien geen enkel Zeeuws bedrijf een vergunning heeft om PFAS te lozen, werd er al snel naar België gewezen.

3M
Niet ten onrechte, want in juli 2021 werd bekend dat een chemiefabriek van het Amerikaanse bedrijf 3M in het Vlaamse Zwijndrecht al jaren grote hoeveelheden PFAS in de Schelde loost. Het bedrijf heeft daarvoor een vergunning van de provincie Antwerpen, waarbij limieten werden ingesteld. Het bedrijf blijkt echter herhaaldelijk te grote hoeveelheden PFAS/PFOS te hebben geloosd. De overheid, meldde de VRT in juli 2021 na onderzoek, was daarvan al sinds 2008 op de hoogte, maar trad nauwelijks op.

Commotie in Vlaanderen en Zeeland
In Vlaanderen ontstond grote commotie over de enorme vervuiling die 3M rond Antwerpen veroorzaakt. Inmiddels loopt er zelfs een parlementaire enquête. Ook in Zeeland staat het onderwerp inmiddels hoog op de agenda. De provincie heeft haar Vlaamse buurprovincie zelfs een ultimatum gesteld: onderneem actie tegen de vervuiling van de Westerschelde, of Zeeland stapt naar de Belgische rechter om de omgevingsvergunning van 3M te laten vernietigen.

Maar na een enkel gesprek tussen hoogwaardigheidsbekleders van Zeeland en Vlaanderen waren de gemoederen al weer bedaard. “We hebben elkaar in de ogen gekeken en een heel goed gesprek gehad,” vertelde de Zeeuwse gedeputeerde Van der Velde tegen de NOS. Ze gaf aan genoeg toezeggingen te hebben gehad van de Vlaamse minister dat de eisen voor bedrijven die PFAS lozen op korte termijn worden verscherpt.

Dark Waters-scenario
Het is te hopen dat die toezeggingen op een snelle en overtuigende manier kunnen worden waargemaakt. Maar wanneer dat onvoldoende lukt en de toegebrachte schade aan mensen, dieren en het milieu blijkt ernstig te zijn, dan is wellicht een Dark Waters-scenario ook hier denkbaar.