Hoe ga je om met de plotselinge media-aandacht als een familielid wordt vermist? Wie schakel je in als journalisten je na een familiedrama bellen op de huistelefoon, je via Facebook benaderen of bij de buren aanbellen? Sinds vorige week is het nieuwe initiatief ‘Namens de Familie’ het antwoord op die vragen. “In zo’n roes is het fijn als iemand meedenkt en meekijkt.”

“Bij een vermissing of een andere dramatische gebeurtenis staat het leven van familieleden op z’n kop. Vaak weten families niet goed wat ze wel en niet kunnen zeggen in de media. We kwamen erachter dat er geen onafhankelijke organisatie is die in zo’n geval helpt”, vertelt Evy Khouw, een van de vijf initiatiefnemers van ‘Namens de Familie’.

Crisiscommunicatie
Met steun van Slachtofferhulp Nederland en het ministerie van Justitie en Veiligheid riepen ze het initiatief ‘Namens de Familie’ in het leven. Deze onafhankelijke organisatie stelt een ervaren adviseur beschikbaar die de familie kosteloos media-advies en ondersteuning geeft. De adviseurs zijn experts op het gebied van crisiscommunicatie en hebben zelf ook ervaring op het gebied van vermissingen of andere dramatische familiesituaties.

In eerste instantie gaat het om een pilot die drie maanden duurt en alleen in Midden-Nederland loopt. De politie, het Openbaar Ministerie, het ministerie van Buitenlandse Zaken of Slachtofferhulp Nederland verwijzen naasten door naar ‘Namens de Familie’. Die koppelt hen aan een media-adviseur. Het eerste gezin dat op deze manier ondersteuning kreeg, was de familie van de 16-jarige jongen uit Zutphen die vorige week dinsdag kort vermist was.

Amber Alert
“In dit geval was in eerste instantie volstrekt onduidelijk wat er precies aan de hand was en was er alle aanleiding om de vermissing zeer serieus te nemen”, vertelt Roek Lips, die de familie in deze zaak bijstond. “Ik heb meteen tegen de ouders gezegd dat ze vragen uit de media niet direct zelf hoefden te beantwoorden, maar naar mij konden doorsturen.” De familie wist van tevoren dat er een Amber Alert uit zou gaan. “Dan weet je dat het gaat exploderen qua berichten. Er komt heel veel tegelijkertijd op iemand af die volstrekt niet geleerd heeft daarmee om te gaan. Die kan zich in zo’n situatie overvallen voelen.”

Niet alleen de familie zelf werd benaderd door journalisten, ook de school en medeleerlingen van de jongen ontvingen vragen. “Mensen zijn ook gaan graven in zijn verleden. Ze kwamen informatie tegen die niets met de zaak te maken had, maar zijn wel verbanden gaan leggen. Daar bereidde ik de familie op voor.”

Deze vermissing liep goed af: de jongen werd in de loop van de avond door een voorbijganger herkend en is in goede gezondheid door de politie weer in contact met de familie gebracht. “Het mooie van zo’n Amber Alert is dat veel verschillende mensen de melding zien, maar het nadeel is dat het internet niet snel vergeet.” Daarom stuurde ‘Namens de Familie’ meteen na het terugvinden een kort bericht uit met daarin het verzoek aan de media om de naam en foto van de jongen te verwijderen. “Het kan voor hem nadelig zijn als zijn portret en naam nog vindbaar zijn.”

Olifantenhuid
Lips heeft als voormalig netmanager bij de publieke omroep niet alleen ervaring met de media, maar maakte zelf ook een dramatische familiesituatie mee. In 2011 verdronk zijn destijds 18-jarige zoon in de zee bij het Spaanse San Sebastian. Zijn lichaam is nooit teruggevonden. “Ik zag toen allerlei berichten voorbijkomen en had de neiging het internet voortdurend in de gaten te houden. Dat veroorzaakte veel onrust. Er waren ook mensen die vonden dat ze online allemaal afschuwelijke dingen mochten roepen. Als het je zelf overkomt moet je wel een olifantenhuid hebben om zulke berichten niet te laten binnenkomen, terwijl je dat op zo’n moment juist niet hebt. Het is fijn als je dan afgeschermd kan worden en iemand anders daar op een verstandige manier op kan reageren. Zelf had ik slimme mensen om me heen die in de media werkten en me daarbij hielpen, maar veel anderen hebben dat niet.”

Dankzij zijn persoonlijke ervaring kan Lips goed inschatten waar families op zo’n moment mee te maken krijgen. “Je komt in een rollercoaster en een enorme angstenstroom terecht. Gedurende die eerste dagen bel je je telefoon een aantal keer per dag leeg. Het gaat maar door en het is heel moeilijk om dan nog helder na te denken. In die roes is het fijn als iemand anders meedenkt en meekijkt.”

Speculeren voorkomen
‘Namens de Familie’ is er niet om verhalen buiten het nieuws te houden, benadrukt Lips. “We hebben allemaal een media-achtergrond en snappen dat journalisten verhalen willen maken. Maar we vinden het wel belangrijk dat ze betrouwbare informatie gebruiken. Verhalen worden soms groter gemaakt dan ze zijn of er wordt gespeculeerd. Dat proberen wij te voorkomen.”

De media-adviseur signaleert ook dat journalisten niet altijd rekening houden met de tragiek die mensen overkomt. Hij herinnert zich een voorval met een herdenking van slachtoffers van de ramp met vlucht MH17. “Een familielid ging nietsvermoedend naar een kerk in Hilversum. Ze wist niet dat ze eerst langs twaalf cameraploegen moest en heeft tegen een aantal journalisten wat gezegd. Later kreeg ze spijt van haar uitspraken omdat ze dat toen in haar emotie riep. Iets meer terughoudendheid is dan voor alle partijen beter. Deze mensen zijn geen doorgewinterde politici. Het lijkt soms wel alsof we ervan uitgaan dat iedereen mediatraining heeft gehad.”

Aan ‘Namens de Familie’ dus de taak om te bemiddelen in situaties die al tragisch genoeg zijn. “Het is geslaagd als de familie na afloop zegt: we voelen ons gesteund door de begeleiding die we hebben gehad en stonden er niet helemaal alleen voor”, zegt Lips. “Daar doe je het voor.”

(Bron: RTL Nieuws)