Er is al veel gezegd en geschreven over het MH17-vonnis van de rechtbank Den Haag van donderdag 17 november. Voor de strafbare feiten is aan Girkin, Dubinskiy en Kharchenko een levenslange gevangenisstraf opgelegd. De directe nabestaanden hebben recht op vergoeding van affectieschade.
Dat geldt alleen niet voor de broers en zussen die niet met het slachtoffer samenwoonden. Daaraan besteedde Beer advocaten aandacht op LinkedIn. “Dat deze broers en zussen geen schadevergoeding konden vragen, leidde al op voorhand tot veel verdriet en onbegrip. Veel broers en zussen hebben dit in hun spreekrecht ook uitgebreid aan de rechtbank meegegeven. Ook het Rechtsbijstandsteam van de nabestaanden heeft de rechtbank opgeroepen om hier in haar vonnis aandacht aan te geven”.
Rechtbank geeft vingerwijzing aan wetgever
De rechtbank gaf gehoor aan deze signalen, door in het vonnis een vingerwijzing te geven aan de Nederlandse wetgever: “Uit slachtofferverklaringen is indringend naar voren gekomen dat na de ramp het leven van broers en zussen ingrijpend is veranderd. Een verandering die niet alleen veroorzaakt is door het verdriet om het verlies van broer of zus, maar ook vanwege de nieuwe of intensievere rol die zij, uiteraard met liefde maar ook noodgedwongen, na de ramp op zich namen in de zorg voor de kinderen van broer of zus of in de zorg voor hun eigen ouders. Deze nieuwe of intensievere rol confronteert hen ook nog intensiever met het verdriet van deze kinderen en ouders. De rechtbank ondersteunt daarom de oproep van de nabestaanden om de positie van de broers en zussen die niet met het slachtoffer meer samenwonen nadrukkelijk te betrekken in de voorziene evaluatie van de Wet affectieschade”.
‘Liever een ruimere hardheidsclausule’
Blijkens de reacties op het bericht van Beer advocaten, ziet niet iedereen in de letselschadepraktijk de mogelijke uitbreiding van de kring van gerechtigden van affectieschade zitten. Aernout Santen, kennismanager van medische-aansprakelijkheidsverzekeraar Centramed, uitte zijn bedenkingen: “Ik begrijp wel dat de rechter daar in deze zaak toe oproept. Heel bijzondere zaak, heel vreselijk, de opstelling van de daders meer dan vreselijk en de gevolgen voor broers en zussen ook. Maar, om dan in zijn algemeenheid een recht op affectieschadevergoeding aan broers en zussen toe te kennen… ik weet het niet… Ik zie regelmatig zaken waarbij een ernstig zieke oudere patiënt overlijdt in het ziekenhuis. Al dan niet na een fout. Het causaal verband is dan vaak maar dun en relatief. En dan mag het ziekenhuis zes keer affectieschade gaan betalen aan broers en zussen op afstand? Ik vind dat geen goed idee. Liever zie ik dan een hardheidsclausule die iets ruimer is dan enkel de kring der gerechtigden”.
Daarop werd gereageerd door advocaat en ASP-voorzitter Edwin Bosch, waardoor zich een interessante discussie ontspon. “Dat je affectieschade geen goed idee vindt is bekend, Aernout. In de parlementaire geschiedenis is immers terug te lezen: ‘Centramed, een medische aansprakelijkheidsverzekeraar van hoofdzakelijk ziekenhuizen en GGZ-instellingen, adviseert lagere vergoedingen toe te kennen in het geval van medische aansprakelijkheid ofwel de zorgsector uit te zonderen voor zover het de vergoeding van affectieschade betreft, met het oog op de verzekeringspremies van ziekenhuizen’. Terecht is de wetgever voorbij gegaan aan dit betoog. De wetgever heeft het belang van naasten en nabestaanden laten prevaleren, ter voorkoming van rechtsongelijkheid. De erkenning en genoegdoening van het verdriet zou, als jullie voorstel zou zijn gevolgd, aan deze naasten (gedeeltelijk) worden onthouden. De hardheidsclausule is reeds, zoals nu door jou wordt voorgestaan, ruimer dan de kring van gerechtigden. Immers, als een claimant al tot de kring van gerechtigde behoort is een hardheidsclausule niet meer nodig”.
Santen zette daarop zijn betoog extra kracht bij. “Jede Konsequenz führt zum Teufel. Algemene regels dus ook. In de ene zaak is het heel passend en begrijpelijk om een affectieschadevergoeding toe te kennen, maar in de andere niet. In je reactie ging je niet in op mijn vraag of het ziekenhuis dan zes keer affectieschade moet betalen. Rechtsongelijkheid is geen goed idee, maar of een algemene regel die de kring der gerechtigden verder uitbreidt nou zo verstandig is… ik weet het niet. Het moet ook allemaal betaald worden. En naar verluidt wordt het leven al duurder. Jij redt dat wel, een hogere zorg- en autopremie. Ik ook. Maar Jan met de pet? Dus wat mij betreft liever een regel die met bijzondere gevallen rekening houdt, dan met een one-size-fits-all”.
Andere Europese landen
Bosch reageerde rap: “Interessante discussie. Het waren echter verzekeraars die een vaste kring van gerechtigde bepleit hebben en vergoeding van een forfaitair bedrag. Dit omdat de gevolgen dan beter ‘in te prijzen’ zouden zijn in de premies. Bovendien werden daarmee onsmakelijke discussies over de inhoud en hechtheid van de affectieve relatie voorkomen. Dat voorkwam het oplopen van de transactiekosten. Dat de broer/zus-relatie doorgaans ook een bijzondere relatie is laten tal van uitspraken in de jurisprudentie zien. In menig ander Europese land (bijv. Frankrijk, Zwitserland) hebben zij ook recht op affectieschade. Zouden Fransen meer van hun broers en zussen houden dan Nederlanders? Het leven wordt inderdaad al duur genoeg. Niet zelden door verspilling (een automatiseringsproject bij de overheid dat veel meer kost dan begroot (en uiteindelijk flopt), een publieke omroep die commentatoren op een geheel betaalde vakantie naar Qatar stuurt etc.) Het is de vraag of toekenning van affectieschade aan broers en zussen tot onbetaalbare situaties gaat leiden. Indien je af wil van de vaste kring van gerechtigde (en vaste bedragen), dan is dat wat mij betreft een andere discussie. Dat heeft echter wel een hoop haken en ogen tot gevolg…”.