Op 17 juli 2014 werd vlucht een vliegtuig van Malaysia Airlines (vlucht MH17) op weg naar Kuala Lumpur boven Oost Oekraïne neergehaald met een BUK-luchtdoelraket, vermoedelijk gelanceerd vanaf een landbouwveld indoor Oekraïense separatisten gecontroleerd gebied. Alle 298 inzittenden (15 bemanningsleden en 283 passagiers, 17 nationaliteiten) kwamen om het leven. De levens van nabestaanden werden volledig ontregeld.

Het is inmiddels ruim 7 jaar na de aanslag. De strafrechtelijke vervolging van de eerste vier verdachten van betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17 is in volle gang. Daarbij bestaat voor nabestaanden het recht om schadevergoeding te eisen en inmiddels hebben 320 nabestaanden een vordering wegens immateriële schade ingediend en hebben ca 100 nabestaanden gebruik gemaakt van hun spreekrecht in de rechtbank. Daarnaast zijn onder andere een aantal juridische procedures bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens tegen Rusland en Oekraïne aangespannen. En in al die procedures worden discussies gevoerd over verantwoordelijkheid en schuld. Nabestaanden willen dat er recht wordt gedaan en dat de verantwoordelijken voor de aanslag op vlucht MH17 ter verantwoording worden geroepen en bestraft.

Inzicht in alle procedures
De Stichting Vliegramp MH17 is opgericht in november 2014 en heeft zich -naast o.a. de organisatie van herdenkingen- statutair ten doel gesteld alle juridische procedures nauwgezet te volgen, de collectieve belangen van nabestaanden in juridische procedures te behartigen en nabestaanden zoveel als mogelijk te informeren over actuele ontwikkelingen. Daartoe onderhoudt het bestuur van de stichting intensieve contacten met de regering, de ministeries van Justitie & Veiligheid en Buitenlandse Zaken, het Openbaar Ministerie, Politie, advocatuur en de wetenschap. Elk van de lopende juridische procedures is zeer complex, doordat de internationale politiek een rol speelt, maar ook het Nederlands strafrecht, Oekraïens recht, Europees recht en internationaal recht. Het geheel van alle procedures en hun onderlinge samenhang maken het voor nabestaanden, maar ook voor professionals vrijwel ondoenlijk om nog enig inzicht en overzicht te krijgen en te houden; men ziet door de bomen het bos niet meer. Het bestuur van de Stichting Vliegramp MH17 heeft daarom in 2020 het initiatief genomen om in eerste instantie de nabestaanden, maar zeker ook andere betrokkenen en geïnteresseerden inzicht te verschaffen in alle procedures en hun onderlinge samenhang.

In opdracht van de Stichting hebben de Public International Law and Policy Group (PILPG) onder eindredactie van mr. dr. Marieke de Hoon en Patroon Legal Design de Juridische Wegwijzer MH17 ontwikkeld, waarin alle juridische procedures zijn beschreven en ook met infographics inzichtelijk gemaakt. De Wegwijzer verschijnt in digitale vorm en in boekvorm. De Wegwijzer geeft de actuele situatie van november 2021 aan. Aangezien bijna alle juridische procedures nog niet zijn afgerond, zal te zijner tijd een update volgen.

De Juridische Wegwijzer is mogelijk gemaakt door financiële en pro bono bijdragen van de rijksoverheid, het Fonds Slachtofferhulp, de Public International Law and Policy Group en de Stichting Vliegramp MH17.

Wij zijn de PILPG erkentelijk voor het eindresultaat, maar ook alle deskundigen, die hebben meegelezen bij de totstandkoming van de inhoud van de Wegwijzer: de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie & Veiligheid, het Openbaar Ministerie, mr. Antoinette Collignon, mr. Maarten Pijnenburg en mr. Arlette Schijns namens het Rechtsbijstandsteam MH17, prof.em. dr. Theo de Roos, prof.mr. Arno Akkermans (raad van Advies Stichting Vliegramp MH17) en mr. Jan Leliveld (van Doorne Advocaten).