De uitstoot van giftige stoffen door bedrijven neemt niet af, maar in veel gevallen zelfs toe. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Het gaat om kankerverwekkende stoffen zoals benzeen en formaldehyde en om kwik en lood die vooral schadelijk kunnen zijn voor (ongeboren) baby’s en jonge kinderen. Hun hersenen en zenuwen kunnen schade oplopen door die stoffen. Experts reageren geschokt en wijzen op de gezondheidsrisico’s voor omwonenden.
De onderzoeksredactie van RTL Nieuws analyseerde cijfers over de uitstoot van zogenoemde ‘Zeer Zorgwekkende Stoffen’ van 224 bedrijven. Deze vaak door bedrijven zelf gerapporteerde gegevens zijn dit jaar voor het eerst openbaar. Bij meer dan de helft van de bedrijven is de uitstoot van één of meer giftige stoffen tussen 2015 en 2022 gestegen. De stijging is opmerkelijk, want sinds 2016 moeten bedrijven juist minder ziekmakende stoffen uitstoten. Deze ‘minimalisatieplicht’ houdt in dat bedrijven er alles aan moeten doen om de uitstoot te vermijden, of anders zo min mogelijk te maken.
In de praktijk blijkt het terugdringen van de uitstoot van gif naar de lucht uiterst moeizaam. RTL Nieuws vergeleek de uitstootcijfers van 672 stoffen bij ruim 200 bedrijven van 2015 met 2022. In iets meer dan de helft van de gevallen was de gerapporteerde uitstoot daadwerkelijk lager in 2022, maar in bijna 40 procent ging het juist omhoog.
De Inspectie Leefomgeving en Transport concludeerde eind 2018 dat bedrijven ‘voorlopig geen serieuze inzet plegen om tot uitfasering of minimalisatie van de uitstoot te komen. Hiermee voldoen zij niet aan de minimalisatieplicht, wat mogelijk leidt tot onbedoelde en onnodig grote uitstoot van Zeer Zorgwekkende Stoffen tot 2025’.
Handhaven blijkt ook moeilijk. Onderzoeksbureau Berenschot constateerde dat het doel helder is, maar de regelgeving ‘complex’ en ‘onduidelijk’. En dat kennis en capaciteit bij toezichthouders soms ontbreekt. Provincies en omgevingsdiensten, die verantwoordelijk zijn voor toezicht, erkennen tegenover RTL Nieuws dat handhaving op de minimalisatieplicht lastig is. Een bedrijf dat meer giftige stoffen uitstoot, kan namelijk niet zomaar op de vingers getikt worden. De wet is daarin vaag, stellen de provincies. Bedrijven moeten iedere vijf jaar een plan indienen waarmee ze laten zien dat zij het maximale doen om uitstoot te voorkomen.
Staatssecretaris Chris Jansen (PVV) van Infrastructuur en Waterstaat geeft aan dat hij niet weet waarom de uitstoot van Zeer Zorgwekkende Stoffen bij veel onderzochte bedrijven is gestegen.
Bedrijven zeggen dat ze hard werken aan reductie, en sommige wijten de toename aan verhoogde productie. Een deel benadrukt dat de uitstoot ten opzichte van 1990 wel flink is gedaald. Ook nieuwe, nog niet openbare cijfers zullen een afname tonen, zeggen bedrijven.