Inwoners van de Zweedse plaats Ronneby hebben na tien jaar juridische strijd gelijk gekregen van de Zweedse Hoge Raad: ze hebben recht op schadevergoeding doordat drinkwater in hun gemeente vergiftigd was met PFAS. De uitspraak is opmerkelijk omdat de bewoners weliswaar een hoge concentratie PFAS in hun bloed hebben, maar niet ziek zijn. Advocaat Bénédicte Ficq zegt dat de uitspraak ook bruikbaar is voor Nederland: “Deze uitspraak is zeker bruikbaar voor het onderzoek van het Openbaar Ministerie naar chemiebedrijf Chemours in Nederland”.
De Zweedse Hoge Raad stelt vast dat het hoge PFAS-gehalte in het bloed van de slachtoffers een aanzienlijke fysieke achteruitgang van hun lichaam betekent, waardoor er sprake is van persoonlijk letsel: “Zij hebben een fysieke afwijking opgelopen”. De bewoners lopen daardoor een verhoogd risico op nadelige gezondheidseffecten en ziekten die verband houden met blootstelling aan PFAS. Het drinkwaterbedrijf, dat in handen is van de gemeente Ronneby, wordt daarvoor nu aansprakelijk gesteld.
In 2013 werd de PFAS ontdekt in het drinkwater in Kallinge, in de gemeente Ronneby. De vervuiling kwam van een brandoefenlocatie, waar sinds midden jaren ‘80 met PFAS-houdend blusschuim werd gewerkt. De PFAS-stoffen hebben zich al die jaren verspreid naar het grondwater en het drinkwater in de omgeving. Uit bloedonderzoek in 2014 en 2015 bleek dat omwonenden extreem hoge concentraties PFAS in hun bloed hadden. Gemiddeld 600 nanogram per milliliter, met uitschieters tot 1800 ng/ml. Het normale PFAS-gehalte in het bloed in Zweden ligt onder of rond de 10 ng/ml.
De Zweedse bewoners van Kallinge procedeerden jarenlang over de schadevergoeding vanwege de PFAS-vervuiling.. De uitspraak werd met gejuich en tranen van vreugde ontvangen: “Tien jaar strijd is voorbij” zei Herman Azfzelius tegen de Zweedse omroep SVT. Hij is voorzitter van de vereniging van bewoners. “Je krijgt geen gerechtigheid, je creëert het. En dat hebben wij gedaan” aldus Afzelius. De hoogte van de schadevergoeding is nog niet vastgesteld.
‘Een belangrijk precedent’
Ook bij medewerkers van de Chemoursfabriek in Dordrecht werden vergelijkbare hoge concentraties PFAS gemeten. Omwonenden van Chemours maken zich grote zorgen om hun gezondheid. Het PFAS-gehalte in hun bloed is nog niet onderzocht.
Volgens advocaat Robbert-Jan Kamstra schept het vonnis van de Zweedse rechter “een belangrijk precedent”. Kamstra: “Dit soort uitspraken vergroot de kans dat ook een Nederlandse rechter tot een vergelijkbare conclusie komt.”
Na de Zembla-uitzending ‘De PFAS-doofpot’ deed topadvocaat Bénédicte Ficq begin september namens 3000 omwonenden aangifte tegen de leidinggevenden van Chemours, vanwege ziekmakende vervuiling met PFAS in de omgeving van 1967 tot heden. Het Openbaar Ministerie besloot daarna om strafrechtelijk onderzoek te starten naar Chemours.
—