Erik-Jan Wervelman is advocaat en raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof te Den Bosch. Rob van Es is consultant in de morele besluitvorming van beleidsbepalers en professionals. Samen adviseren ze regelmatig organisaties en brancheverenigingen bij het ontwikkelen van gedragscodes. Ze droegen bij aan de totstandkoming van de Gedragscode Behandeling Letselschade 2012. Van de beroepsvereniging voor arbeidsdeskundigen (NVvA) ontvingen ze in 2018 de AD award, voor hun bijdrage aan de ontwikkeling van ethiek binnen de beroepsgroep van arbeidsdeskundigen. In dit interview laten Erik-Jan en Rob hun licht schijnen op de ethiek in de claimbehandeling van letselschade.
Door Martijn van Driel
Wat houdt ethisch schaderegelen in?
Rob van Es: “Een fundamenteel principe in menselijke verhoudingen en een basisbegrip in de ethiek is het beginsel van wederkerigheid. Ook in de letselschaderegeling is dat een uitgangspunt, want er zijn twee partijen die informatie en standpunten uitwisselen, waarbij ze als het goed is gaandeweg tot overeenstemming komen. De ene partij heeft de andere partij nodig, anders werkt het niet. En wanneer werkt het uitstekend? Als de partijen elkaar goed begrijpen. Als ze elkaars positie en belangen inzien.”
Erik-Jan Wervelman: “Elkaar begrijpen is in veel opzichten de sleutel. Richting het slachtoffer is, zeker in de eerste fase, een hulpvaardige houding belangrijk. Ik moet daarbij denken aan de zin ‘kruip in de huid van het slachtoffer’. Op die manier kun je het beste uitvogelen wat de benadeelde precies nodig heeft. Bovendien behandel je de benadeelde dan ook respectvol, want je ziet in dat hij kwetsbaar is en handelt daarnaar. En de benadeelde voelt zich gezien. Dat is een belangrijk element in de onderlinge verhoudingen.
Omdat er sprake moet zijn van wederzijds begrip, werkt het ook de andere kant op. De aansprakelijkheidsverzekeraar moet duidelijk uitleggen welke vraagstukken van belang zijn in de schaderegeling. En wat er voor nodig is om tot uitkering van schadevergoeding te komen. Er moet onderzoek plaatsvinden naar de omstandigheden van het ongeval. Was het een ongelukkige samenloop van omstandigheden, of is onze verzekerde inderdaad aansprakelijk? En vervolgens moet de geleden schade worden getoetst.”
Rob: “Het is belangrijk dat de professionals hun intentie uitspreken om dit onderzoek zorgvuldig en objectief te verrichten. Dan ontstaat er vertrouwen en werken partijen mee. Zo werkt wederkerigheid in de schaderegeling.”
Waarom is ethiek in de letselschadepraktijk niet iets vanzelfsprekends?
Rob: “We leven in een welvaartsmaatschappij, waarbij het individualisme de boventoon voert. Samenbindende structuren als religie en ideologie zijn grotendeels weggevallen. Begrippen als solidariteit raakten uit de mode. Mensen zijn mondiger geworden dan voorheen, hebben vaker een kort lontje. Dat zijn ontwikkelingen die je terugziet in alle geledingen van de samenleving, ook in de claimbehandeling. Het vermogen om je in te leven in de situatie van de ander is er niet op voorhand. Dat vermogen is in de letselschadepraktijk wél nodig.”
Erik-Jan: “Je kunt je afvragen waarom het nodig is om heel hard te roepen dat het belang van het slachtoffer centraal moet staan. En dat er veel discussie moet worden gevoerd over hoe we dat moeten doen. Het is kennelijk in deze tijd nodig dat we met elkaar stilstaan bij de morele uitgangspunten bij de uitoefening van ons vak.
In feite is er nog niet zo heel lang expliciete aandacht in de branche voor ethiek. Rob en ik werkten mee aan de GBL 2012, waarin ethiek een prominente plaats kreeg. Ook in veel opleidingen komt het tegenwoordig terug, dat is heel goed.”
Rob: “Omdat er in de letselschaderegeling flinke belangentegenstellingen zijn ingebakken, is het verstandig om je ‘ethische bewustzijn’ regelmatig te onderhouden. Iedereen heeft een moreel kompas, en dat moet zo nu en dan gekalibreerd worden.”
Er is regelmatig kritiek op de letselschadepraktijk vanuit politiek en media. Is dat een gevolg van onvoldoende ethisch besef?
Erik-Jan: “Het is meestal het wangedrag dat de media haalt. De extremen trekken de aandacht. Dat zegt op zich niet veel over de rest van de branche, maar het straalt wel af op de hele letselschadepraktijk.”
Rob : “Er zijn, zoals overal, in de letselschadebranche cowboys actief. Die zijn allereerst geïnteresseerd in het geld, en pas daarna in het belang van de client. Kennelijk denken ze: ‘dat moet kunnen’. Maar ze veroorzaken herhaaldelijk extra leed en schade, dus dat kan écht niet.”
Erik-Jan: “Iedereen doet z’n best, dat is niet het probleem. Maar dat is niet genoeg om de cowboys te stoppen. Het is aan de branche en de politiek om ervoor te zorgen dat deze personen steeds minder ruimte krijgen. Je zult kwaadwillende partijen buitenspel moeten zetten.”
Is het vaak zo dat er minder ethisch gehandeld wordt naarmate financiële belangen toenemen?
Erik-Jan: “Ethisch schaderegelen wil niet zeggen dat je meer moet betalen, maar wel dat je goed uitlegt waarom iets wel of niet kan. En dat je open blijft staan voor de goede argumenten van de ander.
Ik kan me zelfs eerder voorstellen dat ethisch schaderegelen uiteindelijk mínder kost. Want je voorkomt onnodige discussies en je gaat beter om met meningsverschillen.”
Rob: “Dat niet alleen, je wordt er ook gelukkiger van. Als partijen respectvol met elkaar omgaan, is de professionele voldoening hoger dan als je voortdurend met elkaar in de clinch ligt.”
Vergt het bepaalde competenties om ethisch te handelen?
Rob: “De één heeft van nature meer morele sensitiviteit dan de ander. Maar het is goed om elkaar wakker te houden. Ethiek vraagt om training, om onderhoud. Het moet niet blijven bij goede voornemens.”
Erik-Jan: “Het behoort tot je professionaliteit om fatsoenlijk en respectvol met elkaar om te gaan. Maar dat betekent niet dat het ook automatisch gebeurt. Je krijgt het pas goed voor elkaar als je af en toe in een veilige setting met anderen over je vak praat en over je eigen houding en handelen gaat nadenken.”
Training Ethische claimbehandeling in letselschadezaken
Op verzoek van Studiecentrum Kerckebosch treden Erik-Jan Wervelman en Rob van Es op als docenten van de training Ethische claimbehandeling in letselschadezaken. In deze training leert u een eigen moreel kompas te ontwikkelen of te onderhouden op basis van de bestaande gedragscodes en uw eigen professionele ervaringen. Dat doet u met behulp van het “3Fasenmodel voor morele besluitvorming”, een methode die handvatten biedt om gefundeerd morele beslissingen te nemen. Daarnaast gaat u aan de slag met relevante casuïstiek uit de letselschadepraktijk, die we gezamenlijk bespreken. Er is tevens ruimte in het programma om uw eigen praktijkdilemma’s en vragen voor te leggen. Kijk hier voor meer informatie.