Mijn collega Laura Kroese schreef een half jaar geleden al over de ontwikkeling van de slachtofferrechten in het strafproces. Inmiddels is de Wet uitbreiding slachtofferrechten op 20 april 2021 ook door de Eerste Kamer aangenomen. De wettekst werd op 6 mei 2021 gepubliceerd en is hier te raadplegen. In dit blog bespreek ik wat deze nieuwe wet betekent voor slachtoffers in strafzaken.
Door mr. Isabelle Zwart
Uitbreiding rol slachtoffer
In strafzaken staat de verdachte centraal. Het slachtoffer heeft slechts een beperkte rol. De Wet uitbreiding slachtofferrechten moet ervoor zorgen dat de positie van het slachtoffer in het strafproces verstevigd wordt. De rol van het slachtoffer wordt nu wat uitgebreid door de volgende wijzigingen in het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering:
- Er komt een verschijningsplicht voor verdachten van spreekrechtwaardige delicten en ernstige geweld- en zedenmisdrijven. Hierdoor wordt de verdachte gedwongen om te luisteren wanneer het slachtoffer of de nabestaande spreekt;
- Er komt een uitbreiding van de kring van spreekgerechtigden. De stief- en pleegfamilie krijgt nu ook spreekrecht;
- Er is nu ook spreekrecht bij zittingen die gaan over de verlenging van de tbs-maatregel en de plaatsing in een justitiële jeugdinrichting. Mijn collega Arlette Schijns stond recent een nabestaande bij tijdens zo’n tbs-verlengingszitting;
- Uitbreiding van de voorschotregeling bij overtredingen. Naast slachtoffers van misdrijven, krijgen ook slachtoffers van een overtreding hun schadevergoeding door de overheid voorgeschoten. Dit gebeurde al om pragmatische redenen, maar is nu ook in de wet vastgelegd;
- Er komt een vast moment waarop het spreekrecht wordt uitgevoerd, namelijk vóór het requisitoir van de officier van justitie. Dit schept duidelijkheid voor de spreekgerechtigden.
Lof en kritiek
Er is zowel kritiek als lof voor de nieuwe wet. Slachtofferhulp Nederland was nauw betrokken bij de totstandkoming van de wet en is blij dat deze is aangenomen. De strafrechtketen is kritisch over de uitvoering van de wet omdat deze moeilijk te handhaven is. In een interview met Trouw legt Procureur-Generaal Otte uit dat de wet voor verkeerde verwachtingen bij slachtoffers kan zorgen. Volgens hem ligt een deel van het probleem bij het feit dat slachtoffers zich in de kou voelen staan. Persoonlijke begeleiding en goede uitleg kunnen dan meer oplossen dan de snelle, formele uitbreiding van de slachtofferrechten.
Als slachtofferadvocaat ben ik blij met de uitbreiding van de slachtofferrechten. In de praktijk merk ik hoe belangrijk de strafzitting kan zijn voor slachtoffers en nabestaanden. Het uitoefenen van hun slachtofferrechten kan bijdragen aan de verwerking van de gebeurtenis. Een goede bejegening hoort daarbij. De wet treedt waarschijnlijk in de zomer van 2021 in werking.
(Bron: Beer advocaten)