Mijn collega’s en ik staan regelmatig slachtoffers bij in het strafproces. In oktober van dit jaar heb ik dat twee keer mogen doen. In de ene zaak ging het om een man die tijdens een feest was mishandeld. De andere zaak betrof het hoger beroep tegen Jawed S., die in 2018 twee Amerikanen neerstak op Amsterdam Centraal Station. Hoewel de zaken erg verschillen qua feiten, letsel en schade, waren ze allebei op hun eigen manier indrukwekkend.
mr. Laura KroeseDoor mr. Laura Kroese
Rechten slachtoffer in het strafproces
Slachtoffers van strafbare feiten hebben in het strafproces verschillende rechten. Hetzelfde geldt in bepaalde gevallen voor hun naasten of nabestaanden. Zo hebben zij recht op informatie en dossierstukken, kunnen zij als benadeelde partij schadevergoeding vorderen en kunnen zij hun spreekrecht uitoefenen. Vooral dit laatste vind ik altijd een bijzonder moment. Het slachtoffer kan bijvoorbeeld aan de aanwezigen in de rechtszaal duidelijk maken welke gevolgen het tenlastegelegde feit voor hem heeft gehad en mogelijk nog altijd heeft. Pas dan wordt de impact van een daad op het dagelijks leven van een slachtoffer vaak pas écht duidelijk. De Amerikaanse slachtoffers in de CS-zaak hebben hun spreekrecht kunnen uitoefenen door middel van een vooraf opgenomen videoboodschap, die ter zitting werd afgespeeld. De woorden van het slachtoffer zelf zijn vaak nog veel sprekender dan die van zijn advocaat.
Uitbreiding slachtofferrechten
De laatste jaren is steeds meer aandacht gekomen voor de rechten van slachtoffers en hun naasten of nabestaanden in het strafproces. Dit is het gevolg van zowel uitbreidingen van het recht op schadevergoeding als meer procedurele aspecten. Een belangrijk voorbeeld van dat eerste geval is de inwerkingtreding van de Wet Affectieschade per 1 januari 2019. Naasten of nabestaanden van het slachtoffer hebben nu in bepaalde gevallen recht op vergoeding van affectieschade. Wat betreft de meer procedurele aspecten is de onlangs door de Tweede Kamer aangenomen Wet uitbreiding slachtofferrechten interessant.
Als deze wet ook wordt aangenomen door de Eerste Kamer, zullen verdachten van ernstige zeden- en geweldsmisdrijven verplicht aanwezig moeten zijn op de zitting en bij de uitspraak in de strafzaak. Het slachtoffer kan zijn spreekrecht dan uitoefenen in het bijzijn van de verdachte. Het is voor slachtoffers vaak van belang dat de verdachte rechtstreeks wordt geconfronteerd met de gevolgen die het misdrijf voor het slachtoffer heeft.
Andere belangrijke wijzigingen uit het wetsvoorstel vind ik de uitbreiding van het spreekrecht voor stieffamilie en het instellen van een vast moment voor het spreekrecht. Zo weet het slachtoffer wat hem te wachten staat en kan de officier van justitie in zijn requisitoir rekening houden met wat hem ter ore is gekomen. Tot slot noem ik de voorgestelde uitbreiding van de voorschotregeling: ook bij overtredingen zal de overheid de schadevergoeding voortaan kunnen voorschieten als de dader na acht maanden nog niet heeft betaald. Zo blijft het slachtoffer niet met lege handen achter.
Positieve ontwikkelingen
Laatst heb ik weer van dichtbij mogen meemaken hoe belangrijk het kan zijn voor slachtoffers om een rol te hebben in het strafproces. Zij voelen zich gehoord en dit draagt bij aan de erkenning van het leed dat hun is aangedaan. In het belang van de slachtoffers juich ik de genoemde ontwikkelingen dan ook van harte toe.
(Bron: Beer advocaten)