De schaderegeling in een letselschadezaak kan stroef verlopen of in een patstelling belanden. Op een bepaald moment zullen partijen een beslissing moeten nemen over de vervolgstappen in de zaak en de haalbaarheid van een eventuele procedure. Welke mogelijkheden zijn er? Hoe kies je de juiste route? Waarmee moeten partijen rekening houden? Daarover vertelt Arlette Schijns, advocaat bij Beer advocaten.
Door Martijn van Driel
Het algemene beeld dat vaak wordt geschetst, is dat het aantal procedures in letselschadezaken zeer gering is ten opzichte van het aantal zaken dat buitengerechtelijk wordt afgewikkeld. Een zoekopdracht op Rechtspraak.nl bewijst echter dat er jaarlijks honderden gerechtelijke uitspraken over letselschade worden gepubliceerd. En dat is ook belangrijk, zegt Arlette Schijns: “Zonder procedures kan het recht zich minder goed ontwikkelen.”
Je bent inmiddels twintig jaar advocaat. Welke ontwikkeling is in die tijd het meest belangrijk geweest voor het procederen in letselschadezaken?
“Zonder meer heeft de invoering van de deelgeschilprocedure een positieve invloed gehad op de manier waarop geschillen kunnen worden beslecht. Het is een vlotte, laagdrempelige procedure waarmee een zaak kan worden vlot getrokken. Omdat de mogelijkheden van hoger beroep in deelgeschillen beperkt zijn, blijft de doorlooptijd beperkt. Het deelgeschil is niet meer weg te denken uit de letselschadepraktijk en je merkt dat partijen er goed mee uit de voeten kunnen. De wetgever is nu aan het bekijken of dit succesvolle instrument ook geschikt is in andere type zaken, zoals verzekeringsgeschillen.
Ook de opkomst van alternatieve geschilbeslechting (ADR), vooral mediation in letselschadezaken, is voor het procederen een belangrijke ontwikkeling geweest. Dat geldt ook voor de inzichten die de empirische wetenschap ons gegeven heeft over de immateriële behoeften van slachtoffers, zoals erkenning, genoegdoening en het hebben van een stem (een voice). De immateriële behoeften van een slachtoffer zouden mede moeten bepalen welke vorm van geschilbeslechting/conflictoplossing het beste kan worden ingezet.”
Welk type letselschadezaken belandt bij de rechter?
“Ik zie doorgaans drie soorten zaken die in de rechtszaal belanden. In de eerste plaats zijn er partijen die het onderste uit de kan willen hebben. Het kan zowel gaan om verzekeraars als benadeelden. Zij denken in hun recht te staan, maar door die starre houding is een oplossing ver te zoeken. Daarom moet uiteindelijk de rechter een oordeel vellen. De klassieke geschilbeslechting.
Een tweede categorie bestaat uit zaken waarin principiële juridisch-inhoudelijke vragen een rol spelen. Het belang van deze zaken overstijgt het belang van de specifieke zaak die voorligt. Dan zie je ook vaak dat er wordt doorgeprocedeerd, soms tot de Hoge Raad aan toe.
Het derde type zaken dat je veel tegenkomt, zijn de geschillen die pas in een laat stadium worden voorgelegd. De geëscaleerde zaken. Er is dan in de voorafgaande jaren al zoveel misgegaan, met name in de relatie tussen partijen, dat ze er buitengerechtelijk niet meer uit gaan komen. Dan moet de overheidsrechter een oordeel vellen, waarbij je vaak ziet dat er achteraf eigenlijk alleen verliezers zijn.”
Dus als partijen gaan procederen omdat het niet is gelukt om tot een minnelijke oplossing te komen, hebben ze eigenlijk al gefaald?
“Er wordt soms gezegd dat van procederen niemand beter wordt. Maar ik kijk daar wat meer genuanceerd naar. Het procesrecht kan inderdaad anti-therapeutisch werken, maar biedt ook mogelijkheden die aansluiten bij een aantal belangrijke immateriële behoeften van slachtoffers. Een gezaghebbende onafhankelijke derde gaat immers kijken naar de zaak en alle voors en tegens worden gewogen. De waarheid komt op tafel. Dat is voor veel mensen heel waardevol en essentieel.
Bovendien, de rechtsvorming is ook heel belangrijk! Laten we niet vergeten dat het juist civiele procedures zijn geweest die hebben gezorgd voor belangrijke rechtsontwikkelingen op het gebied van het aansprakelijkheids- en schadevergoedingsrecht. Denk bijvoorbeeld aan belangrijke uitspraken als het baby Kelly-arrest (onder meer over smartengeld), het Taxibus-arrest (shockschade) en het arrest over de schietpartij in Alphen aan den Rijn (over de relativiteit). Procedures dragen bij aan de rechtsontwikkeling, en dat is ook in het belang van slachtoffers.“
Welke soorten procedures zijn er voor letselschadezaken?
“We hadden het al over de deelgeschilprocedure. Daarnaast bestaat natuurlijk de gewone bodemprocedure. En er zijn de procedures die zien op (voorlopige) bewijslevering, zoals het deskundigenbericht en het getuigenverhoor. Ook is er het kort geding, al wordt die procedure bij letselzaken minder gebruikt.”
Hoe kies je uit die mogelijkheden de juiste?
“Als de schaderegeling in een letselschadezaak stroef verloopt of in een patstelling dreigt te belanden, dan is het belangrijk om daar in een zo vroeg mogelijk stadium op te anticiperen. De eerste stap moet zijn om met elkaar om de tafel te gaan om te proberen de kou uit de lucht te halen. Herstel van de relatie is vaak in eerste instantie voor beide partijen de beste oplossing.
En wanneer het niet lukt om nader tot elkaar te komen, dan volgt een oriëntatie op mogelijke vervolgstappen. Voor het procederen naar een optimale uitkomst voor je cliënt is het kiezen van de juiste route en strategie belangrijk. Al aan de voorkant van het traject moet je je strategie afwegen. Welke ingangen zijn er, welke voordelen en risico’s kleven eraan? Wat zijn de materiële en immateriële behoeften van de cliënt? Gaat het puur om schadevergoeding, of is voor het slachtoffer een andere vorm van genoegdoening belangrijk, zoals excuses?
Die vraag moet natuurlijk ook aan de aangesproken kant worden gesteld. Ik zie vaak bij verkeersongevallen met dodelijke afloop dat er aan de zijde van de bestuurder ook de behoefte is om het gesprek met de nabestaanden aan te gaan, of om berouw te tonen. Als het partijen daar om gaat, dan heb je aan een klassieke procedure bij de overheidsrechter niet zoveel. Dan zou je eerder moeten kijken naar mogelijkheden van mediation. In een procesadvies worden al deze mogelijkheden op een rij gezet, zodat de juiste keuze kan worden gemaakt in overleg met de cliënt. Dat noem ik ‘tactisch procederen’.”
Cursus Procederen in letselschadezaken
Op verzoek van Studiecentrum Kerckebosch treedt Arlette Schijns op als docent van de cursus Procederen in Letselschadezaken. “Tijdens de cursus wil ik een brede doelgroep van professionals bewust maken van de mogelijkheden en dynamiek van het procesrecht, als onderdeel van de diverse andere geschiloplossingen, zoals mediation. Met een goed beeld van het complete palet aan mogelijkheden en beperkingen én inzicht in de behoeften van de cliënt, kunnen partijen in een vroeg stadium de juiste keuze maken die aansluit bij hun behoeften. Ook dat is heel belangrijk om de zaak niet onnodig te laten verzanden.”
Bekijk hier het actuele cursusaanbod van Kerckebosch Uitgeverij-Studiecentrum >