Het komt vaak voor dat weggebruikers letsel oplopen vanwege een gebrekkige toestand van de weg. Ongevallen door losliggende stoeptegels, overhangende verkeersborden en gevaarlijke paaltjes op fietspaden krijgen veel aandacht in lokale politiek en media. Ook uit juridisch oogpunt gaat het om een interessant onderwerp; over de aansprakelijkheid van de wegbeheerder verschijnt een constante stroom aan jurisprudentie. Suzanne van Reedt Dortland behandelde al heel veel van dit type letselschadedossiers: “Als advocaat voel je je in dit soort zaken soms een halve detective”.
Door Martijn van Driel
Van Reedt Dortland (39) is advocaat sinds 2008 en behandelde sindsdien veel wegbeheerderszaken. De eerste jaren trad ze namens Pels Rijcken op voor wegbeheerders. De laatste tien jaar zet ze zich als advocaat van Asselbergs & Klinkhamer Advocaten in voor slachtoffers. “Het bijstaan van benadeelden vind ik meer bevredigend dan het werken aan de verwerende kant. Voor slachtoffers is een ernstig ongeval een belangrijk life-event. Vanuit mijn rol kan ik mensen weer verder helpen. Dat komt met de nodige verantwoordelijkheid, maar ook met veel intrinsieke motivatie en voldoening”.
Meer verkeersdeelnemers, meer ongevallen
Er zijn maar weinig cijfers bekend over de hoeveelheid letselschadezaken die gaan over de aansprakelijkheid van wegbeheerders, zoals gemeenten, waterschappen, provincies, Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer, of een particuliere organisatie, bijvoorbeeld Natuurmonumenten.
Wel neemt Van Reedt Dortland een duidelijke trend waar in haar eigen praktijk. “Het aantal ongevallen en letselschadezaken neemt de laatste jaren toe. Tijdens de coronapandemie waren de mensen thuis en waren voorzieningen als sportscholen gesloten. Toen zijn veel mensen gaan doen wat nog wel kon: fietsen, hardlopen en wandelen. Dat zie je terug in de stijgende hoeveelheid letselzaken, waaronder ook de zaken waarbij de infrastructuur een rol speelt. Daarnaast zijn er relevante ontwikkelingen in het verkeer, zoals een enorme toename van snelle elektrische fietsen. Dat zorgt ervoor dat een ongeval ook sneller leidt tot ernstig letsel. En dan is het belang om de aansprakelijkheid van de wegbeheerder te onderzoeken ook groter dan bij minder ernstige situaties”.
Ook de natuur doet een duit in het zakje. “Bij winterse neerslag kunnen mensen lelijk uitglijden en krijg je naderhand vaak de discussie of de gemeente wel of niet op die plek zout had moeten strooien. En afgelopen zomer zorgde uitzonderlijke droogte ervoor dat tegels van veel voet- en fietspaden schots en scheef kwamen te liggen, wat in meerdere plaatsen tot ongevallen heeft geleid. Dan speelt de vraag of de wegbeheerder daar eerder of beter op had moeten anticiperen. En natuurlijk heb je ook de normale natuurverschijnselen, zoals boomwortels die op gestage wijze wegen en paden stukmaken. Als dat niet op tijd wordt verholpen, kun je wachten tot het misgaat”.
Niet alle risico’s zijn te voorkomen
Genoeg redenen zou je zeggen voor wegbeheerders om voortdurend voor veilige omstandigheden te zorgen. Het kennisplatform CROW helpt ze daarbij, met richtlijnen en adviezen aan overheden, om de infrastructuur in de openbare ruimte goed en veilig te houden. “Maar zelfs bij goed onderhoud kun je als wegbeheerder niet alle ongevallen voorkomen”, zegt Van Reedt Dortland stellig. “Daar mag je juridisch gezien ook niet vanuit gaan, want rechters hebben er begrip voor dat overheden niet alle risico’s kunnen wegnemen, bijvoorbeeld omdat het onuitvoerbaar is om bij gladheid op alle trottoirs te strooien. Wegbeheerders hebben een inspanningsverplichting om de situatie veilig te houden, maar wel binnen redelijke grenzen”.
Bovendien mag je van de weggebruiker, zoals voetgangers, fietsers en bestuurders van motorvoertuigen, de nodige oplettendheid en voorzichtigheid verwachten, benadrukt Van Reedt Dortland. “Bij sneeuwval weet je dat het buiten glad is en dat je voorzichtig moet zijn, of er nu gestrooid is of niet. En in alle situaties geldt dat je van de weggebruiker de nodige oplettendheid mag verwachten, om te kunnen inspelen op onverwachte situaties. Deze afweging speelt in rechtszaken een grote rol. Daarom zijn wegbeheerderszaken ook best lastige zaken. De vraag of een wegbeheerder aansprakelijk kan worden gehouden bij een ongeval is afhankelijk van veel individuele omstandigheden. Dat maakt het lastig om een lijn aan te brengen in de materie”.
Beoordeling aansprakelijkheid is lastig
In tegenstelling tot reguliere verkeersaansprakelijkheidszaken is de beoordeling van de aansprakelijkheid in veel gevallen complex. “In de eerste plaats moet de toestand van de weg als gevaarzettend worden beoordeeld. Het moet dermate gevaarlijk zijn, dat de wegbeheerder actie had moeten ondernemen (onrechtmatige gevaarzetting). Daarvoor kan fotomateriaal van de situatie nuttig zijn, gegevens van mogelijk eerdere ongevallen op die bewuste plek en getuigenverklaringen van omwonenden. Wist een gemeente al enige tijd van de losliggende stoeptegels en was er over geklaagd? Wat voor een soort weg was het? Wat mag je van zo’n weg verwachten? En was het gevaar zichtbaar voor de verkeersdeelnemer of werd iemand er door verrast? In zo’n geval kun je op basis van het bewijs tot de conclusie komen dat de gebrekkige staat van de stoep voor risico van de gemeente komt. Dat is een belangrijke stap in de aansprakelijkheidsfase van een zaak. Je moet dus als belangenbehartiger het nodige bewijs verzamelen rond de plek van het ongeval en bij de wegbeheerder om een zaak op te bouwen. Veel hangt dus af van de onderzoeksbereidheid van de belangenbehartiger. Als advocaat voel ik me soms een halve detective”.
Van Reedt Dortland geeft aan dat het voor mensen makkelijker is geworden om gevaarlijke situaties in hun woonplaats bij de gemeente te melden. “Daarvoor is de app BuitenBeter ontwikkeld. Via de app kun je eenvoudig een melding maken van een wegsituatie waarvan je vindt dat deze onveilig is. Je doet er een foto bij en stuurt het met één druk op de knop door naar de gemeente. Omdat hiermee de drempel om te melden wordt verlaagd, is de kans ook groter dat een gemeente op de hoogte was van een gevaarlijke situatie. Je kunt namelijk niet altijd gebruik maken van de risicoaansprakelijkheid van de wegbeheerder. Sommige situaties moeten worden beoordeeld in het kader van een onrechtmatige daad. Je moet dan bewijzen dat de wegbeheerder wist of behoorde te weten dat de weg gevaarlijk was. Het is daarom zinvol als benadeelde om hierover gegevens op te vragen. Een beroep op de Wet Open Overheid (WOO-verzoek) is soms nodig om een wegbeheerder te dwingen de gegevens te delen”.
Na de vaststelling van de aansprakelijkheid van de wegbeheerder is het nog niet gedaan. “Net als in andere letselschadezaken speelt ook de causaliteit een rol: is de opgelopen letselschade een direct gevolg van het ongeval? De schaderegeling is verder niet veel anders dan in andere gevallen. Wegbeheerders hebben voor schadegevallen vaak een hoog eigen risico voordat de verzekering uitkeert, bijvoorbeeld 50.000 euro, en zullen dus heel kritisch naar de aansprakelijkheid kijken om zoveel mogelijk te proberen te voorkomen dat dat uit publieke middelen moet worden betaald. Dat kan het schaderegelingstraject bemoeilijken”.
Cursus Aansprakelijkheid van de wegbeheerder
Het behandelen van wegbeheerderszaken is wat Van Reedt Dortland betreft een subspecialisme binnen de letselschadepraktijk. “je moet als advocaat of letselschadejurist weten wat je doet en welke factoren van belang zijn. En zelfs dan is het niet makkelijk”.
Op verzoek van Uitgeverij-Studiecentrum Kerckebosch treedt ze een paar keer per jaar op als docent van de cursus Aansprakelijkheid van de wegbeheerder. Daar gaat ze met de deelnemers in op de belangrijkste vragen: Wat kunnen weggebruikers qua veiligheid en maatregelen van wegbeheerders verwachten? En wat mogen wegbeheerders qua eigen oplettendheid en voorzichtigheid van weggebruikers verlangen? “Het blijft casuïstische rechtspraak en daarom lastig om zaken goed in te schatten. Welke ontwikkelingen kunnen we destilleren uit de grote stroom van rechtspraak? Als hulpmiddel heb ik voor de deelnemers een jurisprudentieoverzicht over de afgelopen tien jaar. Op basis van praktijkvoorbeelden gaan we met elkaar in gesprek. Dat is leerzaam en erg leuk om te doen”.
Meer informatie over de cursussen van Kerckebosch vind je hier.