Door de snelle opmars van de e-bike fietsen meer ouderen tot op hoge leeftijd. Prachtig, maar er is ook een keerzijde: het aantal 70-plussers dat om het leven komt bij een fietsongeluk groeit snel. “Senioren overschatten zichzelf in het verkeer.”
Het is druk bij Radio Kootwijk op de Veluwe. Dagjesmensen, vakantiegangers en fietsers. Heel veel fietsers. Zoals Hans (70) en Gerry (72) Stevels uit Kootwijk, die een rondje Apeldoorn doen. Hun oude stadsfietsen hebben ze een week geleden ingeruild voor twee gloednieuwe e-bikes. “We zijn fervente fietsers en houden van lange afstanden”, zegt Hans. “Oostenrijk, Zuid-Frankrijk, vorig jaar nog van Wenen naar Boedapest. Altijd op normale fietsen. Nu vonden we het tijd voor een e-bike. Ook voor ons beginnen de jaren te tellen en met een elektrische fiets kunnen we tóch flinke afstanden blijven fietsen.”
Wennen is het wel. De e-bike is zwaarder, fietst logger en wenden en keren gaat moeizamer. En de verleiding om hard te gaan is soms onweerstaanbaar, hebben Hans en Gerry inmiddels ervaren. In de hoogste stand en met de wind in de rug zoeven ze al snel met ruim 25 kilometer per uur over de Veluwse fietspaden. “Het is heel anders dan we gewend zijn, daar zijn we ons zeker van bewust”, zegt Gerry. “We passen ons rijgedrag er op aan.”
Dodelijke slachtoffers
Hun rijgedrag aanpassen doen lang niet alle senioren die van fietsen houden. Terwijl het aantal verkeersdoden de afgelopen twintig jaar halveerde, groeide het aantal 70-plussers dat omkwam bij een fietsongeluk met liefst 68 procent – becijferde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In 2019 stierven welgeteld 119 70-plussers na een ongeluk met hun fiets, 60 procent van het totaal. Relatief vaak gaat het om eenzijdige ongelukken, waarbij een persoonlijke fout leidt tot een uitglijder of klap – met fatale afloop.
“Wij zien een toename van het aantal oudere verkeersslachtoffers’’, zegt Petra Borsboom van de provincie Gelderland. “Met name bij kleine groepjes ouderen die tegelijk een provinciale weg oversteken. Bijvoorbeeld komende vanuit een mooie fietsroute. Vaak wordt dan de verkeerssnelheid verkeerd ingeschat.”
Natuurlijk zijn er meer ouderen dan twintig jaar geleden en blijven zij ook nog eens langer mobiel, dat is een deel van de verklaring – weet Martijn van Es van de Fietsersbond. “Het is veel drukker geworden op de fietspaden, waardoor er meer ongelukken gebeuren. Bovendien zijn senioren kwetsbaarder. Een jongere herstelt sneller van een harde klap, terwijl dezelfde klap voor iemand op leeftijd dodelijk kan zijn.”
Senioren overschatten zichzelf
Samen met gemeenten geeft de Fietsersbond e-biketrainingen aan senioren. Van Es merkt op die dagen vaak dat ouderen snel geneigd zijn hun fietsvaardigheden te overschatten. Ze hebben niet in de gaten dat hun fysieke vermogens achteruit gaan, waardoor ze meer risico’s lopen in het verkeer. “Wees verstandig”, zegt Van Es. “Als je moeite hebt met achterom kijken, monteer een spiegel op je stuur. Is je reactiesnelheid trager dan vroeger, zet de e-bike dan niet in de snelste stand.”
Zelfoverschatting is volgens hoogleraar verkeerspsychologie Karel Brookhuis een veelvoorkomend probleem. Hij lijdt er soms zelf ook aan, geeft Brookhuis – 70 jaar – eerlijk toe. “Als je ouder wordt, gaan je vermogens achteruit. Je zintuigen, je snelheid, het verwerken van informatie, het reageren op situaties: alles wordt minder. Zoiets gaat geleidelijk, waardoor senioren het vaak zelf niet in de gaten hebben en hun gedrag in het verkeer niet aanpassen. Ze nemen daardoor onbewust veel te veel risico’s.”
Dat de e-bike onder ouderen een flinke opmars heeft gemaakt, speelt volgens Brookhuis een belangrijke rol. “Je bent je hele leven gewend om 15 kilometer per uur te fietsen. Nu word je ouder, moet je eigenlijk je rijgedrag aanpassen en bijvoorbeeld snelheid minderen. Maar nee, in plaats daarvan koop je een e-bike en ga je juist harder fietsen. Natuurlijk zie je dat terug in de ongevalcijfers. Als je op hoge snelheid een stoepje meepakt of in de berm belandt, kunnen de gevolgen ernstig zijn.”
Drie oplossingen
De oplossing is volgens Brookhuis simpel. Met drie gerichte maatregelen kun je het aantal dodelijke fietsongelukken met ouderen drastisch omlaag brengen, denkt hij. “Een helm dragen zou al veel schelen. Dan moeten senioren, inclusief ikzelf, wél hun gêne opzij schuiven en zo’n ding op hun hoofd zetten. Een snelheidsbegrenzer op e-bikes helpt ook. Die dingen gaan nu 25 kilometer per uur. Waarom zou je op je 75ste met razende vaart van A naar B moeten? Stel zo’n ding af op maximaal 18. En tot slot: laat senioren die een e-bike kopen eerst verplicht een rijvaardigheidscursus volgen, zodat ze zich bewust zijn van de risico’s en beter beslagen ten ijs komen. Als de overheid het hoge aantal fietsdoden met ouderen serieus neemt, moet het hiermee aan de slag gaan.”
Bij Radio Kootwijk rusten Hans en Gerry Stevels even uit, terwijl toeristen zich vergapen aan het imposante betonnen radiogebouw. Een helmplicht en op cursus? “Goed idee”, zegt Gerry. “Bij de koop van onze e-bikes hebben we amper uitleg gehad, laat staan praktijkles.” Een snelheidsbegrenzer dan? “Nee, die niet”, lacht Hans. “Die zou ik er direct afslopen. Snelheid is juist de charme van zo’n e-bike.”
(Bron: AD)