Werken boetes? Volgens hersendeskundigen zijn boetes niet genoeg. App-gedrag is moeilijk te controleren. Bovendien zit die gewoonte van je telefoon pakken als die pingt of als je je verveelt, er zódanig ingebakken dat je er moeilijk vanaf komt. ‘Ons brein is voortdurend op zoek naar beloninkjes’, zegt hersenonderzoeker Victor Lamme.
Victor Lamme werkt als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Bekend werd hij met zijn boek met de controversiële titel: De vrije wil bestaat niet (2010). En dat is ook zijn hele punt: mensen weten wel dat het slecht is, appen achter het stuur, maar wat we denken of vinden stuurt ons gedrag dus niet aan.
Verslaafd aan likes
Onze telefoonverslaving is logisch, stelt de onderzoeker: ‘Een smartphone is zo’n beetje alles wat je wilt in het leven onder een paar knopjes. Het is perfect toegesneden op hoe ons brein werkt. We krijgen er constant positieve prikkels van, onze behoeften worden er bevredigd en dus raken we er – haast onontkoombaar – verslaafd aan.’ Aandacht, een like, een berichtje, noem maar op. En daarom, stelt Lamme: ‘Het app-probleem oplossen is als het ware vechten tegen de menselijke natuur. Want de telefoon geeft ons constant belonende neurotransmitters, zoals dopamine.’ En als we beloond worden, gaan we iets vaker doen, zo werkt ons brein.
Verveling op de loer
Een ander probleem is misschien het autorijden zelf. ‘Het is de combinatie: als autorijden nou zelf spannend en belonend zou zijn, is dat op zich nog leuk. Maar het is zo’n beetje het saaiste wat er bestaat.’ Het enige wat helpt tegen een verslaving, is eigenlijk een andere verslaving, stelt hij. Dus mensen belonen met iets anders achter het stuur dan een ping.
Sturen zonder Gluren Challenge
De ANWB-challenge ‘Sturen zonder Gluren’ om dertig dagen met het gezin van de telefoon af te blijven, vindt de onderzoeker een goed idee. “Wat niet werkt is: blijven roepen hoe slecht of gevaarlijk het is. Want gedachtes en meningen sturen ons gedrag dus niet aan. Veel beter kun je inspelen op de aspecten waardoor we in de eerste plaats op die telefoon kijken: een positieve prikkel, er een spelletje van maken of een wedstrijd.”
Sociale controle
Hiernaast speelt sociale controle een rol: we vinden het leuk om te kunnen winnen van vrienden of gezinsleden. “Bovendien zijn we gevoelig voor wat andere mensen van ons vinden en denken”, voegt de onderzoeker toe. “Als je directe omgeving – bijvoorbeeld je gezin – meedoet, geeft dat positieve sociale druk om beter je best te doen.”
Omtrainen
Wat je eigenlijk wilt, is dat het natuurlijk gedrag wordt om niét de telefoon op te pakken. Lamme zegt: ‘Je wilt mensen omtrainen. Dertig dagen klinkt als een haalbaar doel. Een beloning aan het einde werkt ook vaak goed.’ We moeten het appen vervangen door iets wat het brein leuk vindt: een uitdaging, één of andere vorm van beloning. Lamme: ‘Puntjes winnen, likes krijgen, gelijk behalen, zegeltjes bij de supermarkt. De dopamine-circuits in ons hoofd zorgen er nu eenmaal voor dat we zo werken. Ons brein is voortdurend op zoek naar beloninkjes.’
Uit onderzoek van Deloitte blijkt dat de helft van de fietsers appt, onder jongeren is het 75 procent. Eén op de acht automobilisten zegt wel eens zijn telefoon te pakken achter het stuur (volgens het CBS). Onder mensen die meer dan 200.000 km per jaar rijden, pakt 92 procent wel eens de telefoon erbij (volgens SWOV), blijkt uit een onderzoek onder 4.000 weggebruikers. De boete in de auto: 230 euro. Op de fiets: 95 euro.
(Bron: ANWB)