Het hallucinogene drankje ayahuasca is populair. Het gebruik ervan wordt in Nederland waarschijnlijk strafbaar, ook in religieus verband. Tot verdriet van het Braziliaanse kerkgenootschap Santo Daime.
Het is een drankje dat voor hallucinaties kan zorgen. Het wint aan populariteit, maar voor de aanhangers van de uit Brazilië stammende religie Santo Daime is het innemen van ayahuasca de kern van hun geloof. En dat is een probleem, want na jaren van juridisch gebakkelei dreigt ayahuasca in Nederland definitief verboden te worden.
“Hoezo vrijheid van godsdienst”, zegt Irene Hadjidakis. Zij is een van de enkele honderden actieve leden van de Nederlandse afdeling van Santo Daime. Bij dat kerkgenootschap is het bruine en bittere ayahuasca – dat wordt gemaakt door het inkoken van twee planten die in het Amazonegebied groeien – niets meer of minder dan een sacrament. Maar ayahuasca is steeds meer omstreden. Een man uit het Brabantse dorpje Eersel zou overleden zijn na het drinken ervan, al werd dat later weer tegengesproken. In Nederland is ayahuasca verboden vanwege het psychoactieve bestanddeel DMT, dat op de opiumlijst staat. De krachtige stof, die dus ook in ayahuasca voorkomt, wordt beschouwd als een harddrug.
Voor verschillende kerkgenootschappen, waaronder Santo Daime, geldt in Nederland een uitzondering op de regel. Zij mogen ayahuasca, die als thee wordt geserveerd, sinds 2001 in de kerk schenken aan gelovigen. Onder goede begeleiding. Binnen Santo Daime gebeurt dat in de Céu da Santa Mariakerk in Amsterdam en de Céu dos Ventoskerk in Den Haag.
Onderspit
Aan dat privilege van Santo Daime lijkt nu een einde te komen. Het Openbaar Ministerie vervolgde Santo Daime ‘voor het vervoer, gebruik en bezit van ayahuasca’, maar het kerkgenootschap kreeg aanvankelijk steun van de rechter, die verwees naar de religieuze context van het gebruik. In 2018 kreeg het Openbaar Ministerie toch gelijk, waarop leden van Santo Daime naar de Hoge Raad stapten. Die buigt zich momenteel over de zaak, en zal op 1 oktober uitspraak doen. De advocaat-generaal van de Hoge Raad heeft al laten weten geen reden te zien om de eerdere uitspraak van het Hof van Amsterdam teniet te doen. Waardoor de kans groot is dat Santo Daime definitief het onderspit delft.
Daarmee vervalt volgens Irene Hadjidakis het bestaansrecht van haar kerk “Wij hebben geen dogma’s, geen geloof in één god. Wij zeggen: ‘Je drinkt ayahuasca – wij noemen het drankje Santo Daime – op een veilige manier, en met die ervaring ontdek je wie je bent en waarom je bestaat’.”
Toch begrijpt Hadjidakis wel waarom het Openbaar Ministerie aan de winnende hand is – ze drinkt het middel zelf zo’n drie keer per maand. Ayahuasca wordt de laatste jaren steeds meer gedronken en onder de vlag van ceremonie of therapie aangeboden in spirituele centra. Tien jaar geleden was er nog een handje vol van deze ‘ceremoniecentra’, maar nu zijn er al zo’n zeventig verspreid door het land.
Bak geld
“Ik begrijp dat ze zoiets hebben van: ‘We hebben geen toezicht, dus laten we het maar verbieden.’ Maar wat ze nu doen is het kind met het badwater weggooien. Door het te verbieden duw je het de criminaliteit in, want wij gaan gewoon door met het uitoefenen van onze religie”, zegt Hadjidakis, die zich zelf ook zorgen maakt over de rappe groei van ayahuascacentra. “In die centra wordt het lang niet altijd als sacrament gebruikt. Sommigen drinken drie keer ayahuasca en denken: hier valt geld mee te verdienen. Ze noemen zichzelf sjamaan, openen een centrum en vragen er een bak geld voor. Ayahuasca is weliswaar heilig, maar ook gewoon een commerciële hype.”
Hadjidakis pleit voor regulering. Een eigen ayahuascavereniging, waar centra en stromingen die het drankje onder bepaalde voorwaarden aanbieden zich bij kunnen aansluiten, moet volgens haar uitkomst bieden. “Niet alleen om rechters ervan te overtuigen dat wij weten wat we doen, maar juist om mensen te laten zien: hier is het gebruik veilig en ben je in goede handen.”
In veel Europese landen is ayahuasca al verboden, maar er zijn ook landen waar het gebruik gereguleerd is. Wat als het middel inderdaad definitief wordt verboden in Nederland? Hadjidakis: “Dan ben ik mij bewust van het feit dat ik in het uitoefenen van mijn religie strafbaar ben. Dan zal ik niet meer zeggen waar en wanneer ik ayahuasca drink.” Vertrekken naar het Braziliaanse regenwoud waar het drankje oorspronkelijk vandaan komt is voor haar geen optie. “Dit is mijn land. Hier ben ik thuis. Ik beschouw het als mijn taak om mijn religie te verdedigen. Dat zal ik blijven doen.”
Omdat de zaak nog loopt bij de Hoge Raad kan het Openbaar Ministerie niet inhoudelijk reageren.
Geneesmiddel
Ayahuasca kan mogelijk helpen bij een aantal psychische ziekten, zoals depressie en burn-out, zegt Kim van Oorsouw, onderzoeker en psycholoog aan de universiteit van Maastricht. Volgens haar tonen onderzoeken aan dat ayahuasca een positieve werking kan hebben op het brein. “Voor onderzoek naar ernstige en minder ernstige psychische klachten geldt na gebruik van ayahuasca: vermindering van depressiviteit, stress en angst en juist een positieve werking van de manier waarop je jezelf beoordeelt.”
Welke effecten precies zijn toe te schrijven aan ayahuasca en welke aan het ceremoniële aspect moet nog onderzocht worden. Onderzoek uit Brazilië laat zien dat als ayahuasca in een lege ruimte wordt aangeboden zonder ceremonie, de klachten van depressieve patiënten sterk verminderen. De combinatie van stoffen waar ayahuasca uit bestaat zorgt voor een toename van de stof serotonine in de hersenen, waardoor het brein vele malen actiever wordt dan normaal, zo laten hersenscans zien. Dat kan verklaren waardoor mensen anders kijken naar hun levenservaringen en waardoor stress en depressie kunnen afnemen, legt Van Oorsouw uit. “Je ziet je leven vanuit een ander perspectief. Iets wat eerder negatief leek, kan dan zomaar anders geïnterpreteerd worden.” De onderzoekster vindt het echter te voorbarig om de stof als regulier geneesmiddel te beschouwen. Daarvoor is volgens haar meer onderzoek nodig en ze begrijpt dat DMT (bestanddeel van ayahuasca) verboden is.
Het drinken van ayahuasca vergt deskundige begeleiding en kan voor mensen met aanleg voor angst en psychoses en mensen die bepaalde medicijnen gebruiken, zoals MAO-remmers, averechts werken, legt Van Oorsouw uit. Het maakt psychische klachten erger. Ook een verbod is volgens haar de oplossing niet. “Hanteer criteria voor het aanbieden van ayahuasca. Zo wordt duidelijk waar je het veilig kan drinken. En doe meer onderzoek naar de psychische werking van DMT.”
(Bron: Trouw)