Volgens de NOS en Nieuwsuur ontvingen meerdere cardiologen miljoenen van de medische industrie in ruil voor een voorkeursbehandeling. Momenteel wordt een vijftal vooraanstaande specialisten en hoogleraren in de cardiologie in het Isala Ziekenhuis verdacht van het aannemen van steekpenningen van het Duitse Biotronik, een producent van pacemakers en onderhuidse defibrillatoren. Volgens het NRC en Der Spiegel betaalde Biotronik cardiologen van het Isala om hun apparaten te plaatsen.
Door mr. Bas Hopman
Biotronik
Biotronik is de afgelopen decennia al eerder in opspraak geraakt. Zo voerde het in de Verenigde Staten meerdere civiele procedures voor corruptiebeschuldigingen. In de zomer van 2022 schikte het bedrijf voor miljoenen voor betalingen aan artsen, neptrainingen, luxe etentjes en wijnreizen. In andere gevallen schikte Biotronik voor betalingen aan artsen voor nep-advieswerkzaamheden.
Een lucratieve onderneming
Reeds in 2010 waarschuwde een cardioloog in het NRC ervoor dat het plaatsen van hartapparaten een lucratieve onderneming is. Onder de richtlijnen van de beroepsgroep zouden cardiologen “bijna ongelimiteerd” hartapparaten kunnen plaatsen: “Financiële motieven kunnen daarin een rol spelen.”
De voor- en nadelen
Pacemakers en onderhuidse defibrillatoren zijn in veel gevallen levensreddend en geïndiceerd, maar hebben ook nadelen. Patiënten kunnen bijvoorbeeld bloedingen, infecties of een klaplong krijgen bij de implantatie. Tevens moeten patiënten na implantatie vaak een lange periode revalideren. Ook kan het apparaat onbedoeld een elektrische schok geven. Voor sommige patiënten drukt het apparaat op de psychische gezondheid en zorgt de aanwezigheid in het lichaam voor angstklachten, depressieve gevoelen en posttraumatische stress.
Patiënten met een pacemaker of een onderhuidse defibrillator moeten geregeld naar het ziekenhuis voor controle. Ook zorgen de apparaten voor rijbeperkingen en levensstijlbeperkingen. Zo is het verboden voor ICD-patiënten om beroepsmatig personen te vervoeren. Ook is het werken op hoogte riskant in verband met het valrisico.
Twijfels en vraagtekens bij patiënten
In het licht van het bovenstaande moet er niet lichtvoetig over het inbrengen van een pacemaker of een onderhuidse defibrillator worden gedacht. Een goede arts doet dat ook niet. De recente berichten over corrupte cardiologen in het Isala roepen echter veel vragen op bij patiënten. De bij dit schandaal betrokken artsen zouden volgens de onderzoeksjournalisten van onder andere het NRC namelijk een sterk financieel motief hebben voor het zoveel mogelijk plaatsen van de apparaten van Biotronik. Het is de vraag of de cardiologen daarbij hun beroepsregels uit het oog zijn verloren, bijvoorbeeld door zomaar (niet-geïndiceerd) een hartapparaat te implanteren.
Enkele juridische aspecten
Patiënten moeten erop kunnen vertrouwen dat hun cardioloog zowel bij de indicatiestelling voor als bij de beslissing over het plaatsen van een pacemakers of onderhuidse defibrillator de belangen van de patiënt prioriteert. De recente onthullingen over corruptie in het Isala zorgen voor grote twijfels bij patiënten, zo blijkt in ieder geval uit de berichtgeving van het NRC. Patiënten zijn bezorgd en zitten begrijpelijk met vragen over hun gezondheid. Hebben zij wellicht een apparaat gekregen terwijl dit helemaal niet nodig was? Uit de mediaberichtgeving ontstaat ook het beeld dat hartpatiënten door het Isala niet of nauwelijks worden geïnformeerd. Meerdere patiënten hebben geen idee wie hun behandelend cardioloog is of hebben sinds de non-actiefstelling van de cardiologen geen cardioloog meer gezien of gesproken. Ook hebben veel patiënten de grootste moeite met het inplannen van een afspraak in het ziekenhuis.
Op de website van het ziekenhuis staat een Q&A waarmee het meent antwoord te geven op de meest gestelde vragen. Zie bijvoorbeeld:
Kan ik een ICD of pacemaker gekregen hebben terwijl dit niet nodig was?
En het (nietszeggende) antwoord van het ziekenhuis:
In Isala beslissen artsen in teamverband en samen met de patiënt wat de beste behandeling voor iemand is. Een arts is daarbij gehouden aan de richtlijnen van de medische beroepsgroep. Dat geldt ook voor het plaatsen van een ICD of pacemaker.
Voor patiënten is er dus nog steeds veel onduidelijk. Het niet-geïndiceerd implanteren van een pacemaker of defibrillator is een medische fout met potentieel verregaande gevolgen voor het leven van de patiënt. Dit geldt natuurlijk ook voor het opdringen van een dergelijk apparaat. Met het onderzoek van onder meer de NOS, Nieuwsuur en het NRC rijst het vermoeden dat meerdere patiënten in het Isala een hartapparaat hebben gekregen terwijl dit niet geïndiceerd was.
Behoefte aan duidelijkheid rondom de gezondheidssituatie
Gelet op de bij patiënten levende onzekerheid mag van het ziekenhuis gevergd worden dat zij op een onafhankelijk onderzoek instelt naar werkzaamheden van de betrokken cardiologen. Dit om inzicht te krijgen in de situatie, de omvang van het probleem en de werkwijze van de cardiologen. Het is aan het ziekenhuis om haar patiënten te informeren over hun gezondheidssituatie en de stand van zaken en te onderzoeken of haar patiënten al dan niet onterecht een implantaat hebben gekregen. Het zou goed zijn als dit onderzoek door een onafhankelijke onderzoekscommissie zou worden uitgevoerd.
Nazorgverplichting
Het uitblijven van voldoende transparantie en nazorg zou in sommige gevallen kunnen leiden tot verdere aantasting van het vertrouwen in de medische sector en tot onnodig extra leed bij kwetsbare en bezorgde hartpatiënten. Op het Isala rust naar ik meen dan ook een verplichting om patiënten hierin tegemoet te komen, onder meer door onderzoek te laten verrichten.
Second opinion
Patiënten die willen weten waar zij aan toe kunnen contact opnemen met hun arts en vragen om een second opinion. Een andere cardioloog zal dan onderzoeken wat er medisch speelt. Blijkt daaruit dat u eigenlijk geen pacemaker of onderhuidse defibrillator nodig heeft, dan zou het verstandig kunnen zijn om contact op te nemen met een gespecialiseerd letselschadeadvocaat.